'MISLUKT EN TOCH GELUKT'
Jullie moeten iedereen in de stad groetenbehalve dsHelderwant dat
is een godloochenaar...91
Over leven en werk van dr. J. Helderpredikant te Zierikzee
door dr. Adriaan le Coq
Levensloop
Johannes Helder werd geboren 24 februari 1839 te Aalsum, bij Dokkum. Het gezin
telde twaalf kinderen, Johannes was de tweede zoon. Te Dokkum kreeg hij een
gymnasiale opleiding. Vervolgens ging hij theologie studeren in Groningen waar hij
in 1865 promoveerde op een proefschrift Het geloof volgens Jezus, onderzocht uit de
bronnen der synoptische evangeliën. De promotie geschiedde summa cum laude. In
hetzelfde jaar trouwde hij met Anna Maria Sibinga, een predikantsdochter; samen
kregen ze drie kinderen.
Tijdens zijn studietijd was Helder al overgegaan tot de moderne richting.
Achtereenvolgens stond hij in de gemeenten Heilouw (1864-1867), Wijnaldum
(1867-1885) en Zierikzee (1885-1905 em.) en opnieuw Zierikzee (1907-1930 em.
definitief). Bij zijn eerste emeritaat was hij met zijn jongste dochter in Amsterdam
gaan wonen, maar de grote stad beviel hem in het geheel niet. Hij stelde zich
beroepbaar en werd opnieuw predikant te Zierikzee. Sinds 1923 was Helder de
oudste dienstdoende predikant in Nederland. Sedert 1927 preekte hij niet meer maar
bleef wel catechiseren en ontbrak zelden op kerkelijke vergaderingen. Wat betreft
vitaliteit en geestkracht, met name op hoge leeftijd, is hij met Vondel vergeleken.2
Helder was iemand met een brede belangstelling. Geloof en cultuur waren voor
hem geen gescheiden terreinen. Onmiskenbaar had hij een artistieke trek die onder
meer tot uiting kwam in gevoel voor muziek. In zijn huiskamer hingen portretten van
grote componisten.3 Tijdens catechisatielessen werd gezongen uit de NPB-bundel4
waarbij Helder op het orgel (harmonium) de zang begeleidde. In 1893 organiseert
Helder bijeenkomsten in de concertzaal te Zierikzee met oud-leerlingen waar uit
dezelfde bundel gezongen wordt. Dat hij gevoelig was voor het karakter van een
melodie blijkt uit het feit dat hij tweemaal (1909 en 1912) een bundel godsdienstige
liederen publiceerde waarbij met name de andere melodieën het motief vormden.
Toen hij in 1892 bedankt had voor een beroep naar Medemblik kreeg hij (het
was een vurige wens van hem) een orgel ten geschenke als waardering van de
gemeente. Dat muziek ook in de opvoeding van zijn kinderen een rol speelde, mag
worden aangenomen: zijn jongste dochter werd zangeres.
Helder schreef niet alleen teksten voor godsdienstige liederen. Ook bij andere
gelegenheden liet hij zich horen. Bij een bezoek van de koningin aan Zierikzee in
1907 werd een lied gezongen waarvoor Helder de tekst geschreven had. In 1922
werd gevierd dat 350 jaar geleden Zierikzee in de Tachtigjarige Oorlog de zijde van
de Prins van Oranje gekozen had; voor die herdenking schreef Helder een gedicht
getiteld 'De Gouden Eeuw'. Sedert 1922 verscheen in Zierikzee een kerkbode. Ook
in dat blad vinden we af en toe een gedicht van Helder. Soms is het ontleend aan
een van de bundeltjes Godsdienstige Liederen die hij had gepubliceerd bijvoorbeeld
"t Al van U en niets van mij'.5
Een bevredigende schets geven van het karakter van Helder is gezien de schaarse
34
