van
het platte land.
mrt.'86 R.Slock
"Filippyne" wordt in de Tegenwoordige staat "een vesting in Boekholter Ambagt"
genoemd. "Het plaatsje is klein, men telt er niet boven drie straaten, omtrent
zeventig huizen en tagtig inwooners, behalve vrouwen en kinderen"
Westdorpe wordt niet genoemd en dat is begrijpelijk vanwege de aparte status
die de Vrije Heerlijkheid van Westdorpe innam. Heerlijke rechten hingen samen
met het leenstelsel waartoe onder meer behoorden het recht van jacht en visserij,
het dijk-en windrecht, dé zwanedrift, enz. In Frankrijk werden de heerlijke rechten
afgeschaft bij de omwenteling en bij ons in 1795.
Een vraag die veelvuldig wordt gesteld is: Wanneer en door wie er aan Sas van
Gent stadsrechten werden toegekend. Het antwoord kan kort en bondig zijn: Dat
is nooit gebeurd. Dat kon ook niet want Sas was verre van een "vrije" stad met
eigen rechtspraak, een eigen bestuur en een marktrecht. Sas van Gent was een
dochter van Gent, zonder enige zelfstandigheid en volkomen afhankelijk van die
stad
In de 80-jarige oorlog kwam daar geen verandering in. Toen waren de Spanjaarden
hier de baas. Pas na de verovering van de toenmalige vesting Sas van Gent in
1644 door de legers van Prins Frederik Hendrik, werd Sas van Gent een zelfstan
dige gemeente.
Het werd door de Raad van State bijzonder bevoorrecht, tot ergernis overigens
van de Staten van Zeeland, die in januari 1647 klaagden over de excessen die
daar (in Sas) werden gepleegd en "dat men dit fort tot eene stad erigeerde,
zeer ten prejudice dezer provintie"
Sedert de verzelfstandiging van Sas werd het vaak een stad genoemd. Vanaf 1646
werd vrijwel alle correspondentie gericht aan "de stad Sas van Gent".
In de tegenwoordige staat van Staats-Vlaanderen kun je lezen hoe groot die
stad toen was; er waren 5 of 6 straten, ongeveer 200 huizen en 250 huisgezinnen.
Er staan nog heel wat bijzonderheden in dat boek, zoals "de Rooms gezinden hebben
tot nog toe een kerkschuur te beschikking, de regering van Sas bestaat uit
één baljuw, één burgemeester, zes schepenen (wethouders), één secretaris en
één ontvanger, het wethouderschap stelde een bode aan en een stadsdienaar."
Dan volgt er iets waaruit de ergernis van Middelburg kan blijken: "De Regtbank
't Sas van Gent wijst in lijffstraffelijke zaakén beslissend vonnis. In burger
lijken kan men zig van haare Vonnissen wel op den Raad van Vlaanderen beroepen;
doch zij is nimmer gehouden, haar gewijsde voor dien Raad te komen staande houden.
In Regten gedraagt men zig in 't Sas van Gent naar de Axeler Wetten en Gewoon-
tens"
Aangezien Sas ook een weekmarkt had (op Zaterdag), met daarnaast een veemarkt
en een graanmarkt, rook het hier wel aardig naar het hebben van stedelijke
allures, hetgeen Middelburg "excessen" noemde. Maar het "stadhuis" wordt een
"onaanzienlijk gebouw" genoemd, dat vermoedelijk in 1648 is gesticht.
Die geur van stedelijkheid is indertijd ook doorgedrongen tot Z.M.de Koning der
Nederlanden, die daarmee rekening hield bij de uitwerking van het besluit van
23 juli 1825 ten aanzien van het plaatselijk bestuur in sommige gemeenten van
zodat: WIJ WILLEM, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden,
Prins van Oranje Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz.
Willende overgaan tot het vaststellen der bijzondere bepalingen welke bij wijziging
in zoo verre van het herzien of nader Reglement op het Plattelandsch Bestuur
binnen de Provincie Zeeland. Den Raad van State gehoord. Hebben besloten en
besluiten. Art.l.
De gemeenten Arnemuiden, Brouwershaven Aardenburg, Oostburg, IJzendijke, Neuzen,
's Sas van Gent, hoe zeer tot het platteland der Provincie Zeeland behoorende,
zullen voortgaan de naam van STAD te dragen, zonder echter als zoodanig in
de vertegenwoordiging der Provinciale Staten deel te nemen, enz.enz.
Gegeven te Brussel den 31 July 1823, het twaalde jaar van Onze Regering,
(get) Willem
We konden dus gerust zijn. Sas van Gent werd mét andere gemeenten in Zeeland
bevestigdin de titulatuur van "stad". Lang heeft dat niet geduurd, want na
de scheiding van Nederland en Belgie ontstond er o.a. een Gemeentewet waarin
alle steden en dorpen gelijk geschakeld werden. Vanaf toen waren zowel Amsterdam
als Sas van Gent "gemeenten". Dat zijn ze nu nog, voor zover hun zelfstandigheid
niet bij de wet is opgeheven en het grondgebied met dat van andere gemeenten
is samengevoegd.
F-147
DE "STADSRECHTEN1’ VAN SAS VAN GENT
Ir
fl
