F—166
„Een bolwerck voor Gent»
een Burght voor ’t Lant van Waes,
een Poort van Vlaenderen”.
De Nederlanden zijn evenwel in de sedert
dien verlopen drie eeuwen niet ongestoord in
het bezit van Sas van Gent gebleven. Her
haaldelijk hebben de Fransen geprobeerd in
het bezit der vesting te komen. Voor het eerst
in 1678 door middel van verraad, vervolgens
in het begin van de 18e eeuw door krijgs
geweld en tenslotte met meer succes in 1747.
Als men het journaal leest dat is aangelegd
van al hetgeen tijdens die belegering is voor
gevallen, dan krijgt men de indruk dat toch
In 1579 tekende Gent de Unie van Utrecht,
viel daardoor de Koning van Spanje af en
koos de Staatse zijde door de eed van trouw
aan Willem I. De Spanjaarden namen dit niet
voor lief en met behulp van de verrader Ser-
vaas van Steeland, ridder en heer van Wisse-
kerke, sedert 1562 hoofdbaljuw van het land
van Waas, wreekten zij zich op de afvallige
Gentenaars en namen 20 of 22 October 1583
bij verrassing Sas van Gent in. Daarmede was
Gent opnieuw „de havene” kwijt tot dat het
in 1585 zelf door de Spanjaarden werd inge
nomen. Toen werd Sas van Gent gemaakt tot
een machtige sterkte, zodat men het met recht
mocht noemen
Het Spaanse bewind heeft voortgeduurd
tot in 1644, in welk jaar Prins Frederik Hen
drik een veldtocht in Vlaanderen ondernam.
Deze veldtocht is in een lange rij boeken en
andere geschriften beschreven. De belegering
van Sas van Gent is het hoogtepunt daarvan.
Groot was allerwege de.vreugde toen eindelijk
na een belegering van - enkele maanden op
j September 1644 de Spaanse commandeur
de vermaarde vesting overgaf aan de Prins
van Oranje, zó groot zelfs dat de Staten-
Generaal der Verenigde Nederlanden over het
gehele land op 21 September 1644 „binnen
alle de Geünieerde proventien ende geassoci
eerde Landtschappen, in alle plaetsen, Duyt-
sche, Engelsche ende Fransche Kercken binnen
de voorseyde Landen Godt Almachtigh (lieten
bedanken) over de voorsegde Victorie”.
De bevrijding van het Spaanse juk gaf Sas
van Gent zelfstandigheid. Enkele jaren later
kreeg het een eigen magistraat en mochten de
heren een huis aankopen om het tot gemeente
huis in te richten. Men moest zich bij het be
stuur richten naar de regels die waren vast
gesteld voor Axel, Terneuzen en Biervliet. Een
handelsplaats is het toen nog niet geworden
omdat de Nederlanders het verder hebben uit
gebouwd tot een machtige sterkte. Met de
vrede van Munster van 1648 werd Sas van
Gent voor goed toegevoegd aan Nederland en
brak er voor Gent wel een. zeer donkere tijd
aan, daar dit vredesverdrag bepaalde dat de
Schelde zou worden gesloten, waardoor de
Gentse handel verliep en de stad verarmde.
hun stad tot bloei te brengen. 21 Mei 1572
omtrent 11 uur in de avond zijn „op ’t Sas
dezer steden gearriveerd omtrent 200 gesellen
of te geusen”, zo staat er in de Gentse memo
rieboeken, „ende soo haest als zij aan ’t landt
ghetorten waren so liep de wacht wech ende
de zelve Geusen hebben binnen dien zelven
nacht het gehele Sas in brand gestelt, ende
bleven op ’t voornoemde Sas tot ’s anderdaags
omtrent den ellef uren dat zij wederomme ter
zeewaart in voeren”.
Volgens de Gentse geschiedenissen staken
zij de sasdeuren, bruggen en veel huizen jn
brand en namen zij 4 schippers gevangen, ter
wijl de baljuw G. Brecht (aangesteld 29 De
cember 1568) en de kaaimeester Jan Damman
met 40 man naar Gent vluchtten.
Andere bronnen melden dat het slechts 50
watergeuzen uit Vlissingen waren en dat er
toen in Sas slechts 16 weermannen waren,
waarvan er twee gewapend waren met mus
ketten.
Hoe het zij, Sas was opnieuw geruïneerd
en eerst op 7 April 1577 was de schade zo
ver hersteld dat de schepen weer vrij konden
doorvaren.
