1-2
,.t
Nood aan vernieuwing
een
B. HET ONTSTAAN VAN DE MODERNE JURIDISCHE INSTELLINGEN
Éérste systeem
Bij wet van 31 juli 1795 (14 fructidor III) richtten zij het zogenaamde
stelsel van de gemeentelijke rechtbanken op België werd ingedeeld in een
aantal departementen deze werden opgesplitst in arrondissementen met elk
een arrondissementeie rechtbank elk arrondissement telde verscheidene kan
tons met elk een vredegerecht.
Wanneer de Fransen de Zuidelijke Nederlanden binnendrongen, schaften
zij radikaal de bestaande rechterlijke instellingen af en een rechterlijke macht
zoals die bij hen functioneerde werd opgericht.
Derde systeem
Ook het systeem van de departementale rechtbanken werd gewijzigd en
wei door de wet van 13 mei 1800 (27 ventöse VIII), die nog steeds aan de
basis ligt van onze rechterlijke organisatie. Opnieuw werd het Département
de l'Esc.aut ingedeeld in vier arrondissementen met elk een arrondissemen-
tele rechtbank
Tweede systeem
Een tweede systeem volgde op met de oprichting van één rechtbank per
departement. In het Département de l'Escaut werden, zoals in de andere
departementen, de arrondissementeie rechtbanken afgeschaft en de «Tribunal
de l'Escaut bevoegd voor het gehele departement, werd opgericht. De kan
tonnale vredegerechten bleven bestaan.
De Keure van 1242 werd door gravin Margareta in 1262 aangevuld met
Charter waarbij de rechtsleer inzake brandstichting werd bepaald. Beide
geschriften, namelijk Keure en Charter, bleven gemeen voor de Vier Am
bachten tot in het jaar 1350. toen de stad Hulst van de Graaf van Vlaanderen
een eigen Keure kreeg.
De oude Keure werd in 1619 voor .Assenede gemoderniseerd door Albert
en Izabeila en verkreeg de titel van Costume Het locale rechtswezen, hier
boven beschreven, onderging evenwel eerder weinig wijzigingen. Het was
typisch voor geheel Vlaanderen zodat op het einde van het Ancien' Régime
een ware mozaïek van plaatselijke rechtbankjes onze gewesten teisterde. Sa
nering was dringend gewenst.
De innovatie zou komen na de Franse inval in 1794. In Frankrijk (wet 16
augustus 1790) had de Assemblee Constituante reeds een reeks modernise
ringen ingevoerd zoals onder andere de instelling van het ambt van de vrede
rechter, na insijpeling van vernieuwde ideeën uit Engeland.
Dat de vonnissen, die voornoemde heerschappen wezen, niet uitblonken
door juridisch vernuft en ook voor Jan met de pet bevattelijk waren mag
blijken uit volgende voorbeelden
1511 Hendrik Heylin, na avondklokslag in den kroeg bevonden, betaalt eene
boet van 40 schellingen.
1516 Jan Gevaert, die met Hugo Huge gevochten en hem bij de haren ge
trokken had, verbeurt eene boet van 20 schellingen.
1532 Een man, die zekere ruytheden had bedreven, wordt veroordeeld om
een bedevaart te doen naar 'i H. Bloed te Wilsenaken.
Zo werd het Département de l'Escaut ingedeeld in vier arrondissementen
1) het arrondissement Gent met onder meer als kantons: Kaprijke en Asse
nede (béstreek Assenede. Bcekhoute, Ertveltie, Zelzate, Kluizen en hun
afhangen).
2) het arrondissement Dendermonde
3) het arrondissement Oudenaarde
4) het arrondissement Sas-van-Geni
De rechtspleging was aldus dat de kantons in beroep konden gaan bij
de arrondissementeie rechtbank. Het systeem werkte evenwel niet De recht
banken, ook de vredegerechten, bestonden uit verkozen rechters, veelal niet-
juristen. Er waren zelfs schrijnwerkers, pruikenmakers en bakkers bij. dikwijls
zo'n onbenullige figuren dat de juristen weigerden met hen samen te werken.
Bovendien vormde zich in eike rechtbank een pro-Franse en een pro-inheemse
partij zodat van degelijke rechtspraak weinig spraak was.
De schout was, na de kastelein, de hoogste ambtenaar. Betreffende de
schout zegt de Keure dat het tot zijn rechten, plichten en voordelen behoorde,
ieder jaar, ter vernieuwing van het magistraat, de commissarissen van de vorst
een lijst te overhandigen die de namen bevatte van ingezetenen, die hij ge
schikt en waardig achtte om het schepenencolfege samen te stellen. Arnout
van der Moere werd in 1320 als éérste in Assenede met dit ambt belast,
Philip-Jan van de Berge, sloot in 1780 de rij.
De schepenen tenslotte, die ieder jaar vernieuwd werden, vergaderden
elke zondag in Vierschaar voor alle manieren van daghingen, die ghe-
daen worden van ons gheduchts heeren weghe ende andere zij waren met
andere woorden belast met de kleinere rechtszaken.
