Betekenis van de Zeeuwse dijken
voor natuur en landschap
doorjos Hoogveld
Ontstaan
Waarde voor de
natuur
Landschappelijke
betekenis
Geen Zeeland zonder dijken.
Dit geldt niet alleen voor de
mensen die er wonen.
Ook voor de Zeeuwse natuur
en het Zeeuwse landschap
zijn dijken van levensbelang.
Behoud en ontwikkeling van
natuur- en landschapswaar
den van dijken is een voort
durende bron van zorg, maar
ook van inspiratie.
Sinds de late middeleeuwen
wordt het land in Zeeland met
dijken tegen de zee beschermd.
De oudste polders die bij deze
bedijking ontstonden zijn veelal
groot. Voorbeelden hiervan zijn
Walcheren en Schouwen.
Wanneer rond ingedijkt land
schorren hoog genoeg opgeslibd
waren, werden deze met een
nieuwe dijk omgeven.
De nieuwlandpolders, die zo
ontstonden, zijn kleiner van om
vang. Bekend om de vele kleine
nieuwlandpolders is de Zak van
Zuid-Beveland. Kenmerkend is
ook de ronde dijkenstruktuur
rond het voormalige eiland van
Cadzand.
Sommige dijken hebben ook een
krijgskundige functie gehad.
Dit is vooral het geval met de
liniedijken in Zeeuws-Vlaande
ren, die uit de tachtigjarige oor
log stammen. Ze waren met ver
dedigingswerken versterkt, zoals
de vesting Retranchement en de
nog bijzonder gave fortenlinie
ten zuicien van Axel.
direktie Bos- en Landschaps
bouw een beplantingsstruktuur
ontworpen. Hierbij worden de
dijken die oudste polders Om
geven beplant met bomen met
een lange levensduur, zoals
iepen, essen en eiken. Op dijken
van jongere datum plant men
bomen die een kortere levens
duur hebben, populieren of wil
gen. Omdat bloemdijken slecht
te kombineren zijn met boom
beplanting moet er vaak een
afweging tussen bloemdijk en
boomdijk gemaakt worden.
Dijken ontlenen hun betekenis
voor de natuur vooral aan het
voorkomen van bijzondere plan-
tesoorten. Dijken waar deze
voorkomen worden bloemdijken
genoemd. De soorten die je er
aantreft horen over het algemeen
thuis op kalkrijke, droge en war
me standplaatsen. Ze groeien
dan ook meestal op de zonnige
zuid- en zuidwestzijde van dij
ken.
Er zijn bij de bloemdijken ver
schillende vegetatietypen te on
derscheiden, afhankelijk van
zwaarte van de bodem en de
wijze van beheer. Op dijken met
een vrij zandige bodem komt
een vegetatie voor met veel geel
walstro en kruisdistel.
Plaatselijk groeien er kleine
klaversoorten (ruwe, gestreepte,
ondergrondse klaver en kleine
rupsklaver) en tijmsoorten.
Dit vegetatietype komt vooral op
Schouwen-Duiveland en rond
Retranchement voor (erg fraai op
de wallen!).
Op meer zavelige dijken komen
vegetaties met wilde marjolein
en agrimonie voor. Dun gezaai
de soorten in dit type zijn o.a.
moeslook, glad parelzaad, don
derkruid, ruige anjer en niet te
vergeten de wollige distel (bin
nen Nederland alleen in de Zak
van Zuid-Beveland!). Deze vege
tatie is vooral aan te treffen in de
Zak van Zuid-Beveland, Tholen,
Oost Zeeuws-Vlaanderen en
rond Philippine.
Een derde type groeit op klei
grond. Kenmerkend zijn knopig
doornzaad, blauw walstro en
gevlekte rupsklaver. Op enkele
plaatsen groeien hierbij grote
zeldzaamheden als Vlaamse pe
terselie (internationaal bedreigd!)
en akkerdoornzaad. Dit type
komt, verspreid door Zeeland,
vooral op jongere dijken voor.
De meest hierboven genoemde
soorten staan op de rode lijst van
bedreigde Nederlandse plante-
soorten. Rode lijstsoorten wor
den op dijken in grote dicht
heden aangetroffen. Veel van
deze soorten komen binnen
Nederland verder alleen in Zuid
Limburg en het oostelijk rivieren
gebied voor. In plantegeogra-
fisch opzicht sluit de Zeeuwse
dijkflora en -vegetatie nauw aan
bij vergelijkbare milieus in
Noordwest Frankrijk en Zuidoost
Engeland.
De dijkenstruktuur is een blij
vende, voor ieder zichtbare, her
innering aan de inpolderings
geschiedenis van Zeeland.
Dijken zijn dan ook van zeer
grote kultuurhistorische beteke
nis. Mede door de vaak aan
wezige boombeplanting is ook
de belevingswaarde groot.
Het landschap wordt er meer
besloten en kleinschaliger door.
Om de ontstaansgeschiedenis
van dijken duidelijker zichtbaar
te maken is door de voormalige
Wilde marjolein;
een wettelijk
beschermde
dijkplant.
20
