hoefdieren de plaats van de
wilde type grazers in. Alhoewel
de geschiedenis beheerst wordt
door grote blinde vlekken op dit
gebied bevestigen de oudste
documenten uit de middel
eeuwen dit beeld. In de schor-
rengebieden van de Vier Am
bachten (het huidige Oost
Zeeuws-Vlaanderen) is er vanaf
de dertiende eeuw sprake van
kuddes schapen en herders die
in de archieven opduiken als ze
gezamenlijk van eigenaar veran
derden. Vanaf diezelfde tijd
werden de schorren en venen
bedijkt en in cultuur gebracht.
De wildernis verdween, maar
keerde gedeeltelijk weer terug
als gevolg van militaire inunda
ties in de oorlog tegen Spanje.
Vanaf 1584 lag het land tot
voorbij Doel en Hulst weer voor
de zee en herhaalde zich de
beweidingsgeschiedenis tot in
de tweede helft van onze eeuw-
op het laatst overgebleven deel
van het nu definitief verdronken
Land van Saeftinghe.
Deze schets mag duidelijk
maken welke rol begrazing en
beweiding altijd in het oever-
gebied van het Schelde estua
rium heeft gespeeld. Het
oprichten t an twee nieuwe
schapenbedrijven in Saeftinghe
betekende evenwel niet dat de
historische lijn eenvoudig werd
doorgezet. Het dagelijks
wachten van schapen in zo'n
onherbergzaam gebied was te
ver verwijderd geraakt van het
maatschappelijk patroon.
Er werd geëxperimenteerd met
nieuwe systemen, rasters en
parkeerw eiden de zeedijken)
voor riskante periodes en vrij
zwervende troepen schapen in
het schor in veilige periodes.
Om de dieren onder controle
te kunnen houden - tussen twee
vloeden moeten ze allemaal
thuis gebracht kunnen worden -
is het nodig dat ze vaste ver
spreidingspatronen ontwikkelen,
handige springers zijn en goede
kudde-eigenschappen hebben.
Dit zijn wilde type eigenschap
pen die als regel in de heden
daagse schapenrassen groten
deels zijn verdwenen. In Emma-
De kudde van
Emmahaven
haven werd daarom een fok-
programma opgezet waarbij
gebruik werd gemaakt van een
bijzonder genetisch effect
(heterosis) waardoor het wilde
type zich weer kan manifeste
ren. De aanwezige schapen van
het engelse ras Suffolk (zwart
koppen) werden gekruist met
rammen van het slechts zeer ver
verwante russische ras Romanov
en de kruislingen van de eerste
generatie - die Saeftinghers wor
den genoemd - hebben de ge
wenste wilde type eigenschap
pen. Zij zwerven volgens vaste
patronen door zo'n 600 ha schor
en keren op een eenvoudig
signaal, het zicht en de roep van
herder en hond, spontaan langs
hun eigen paden temg naar de
basis bij Emmahaven.
Op de gewone veemarkt zijn
deze dieren en hun lammeren
weinig of niks waard, ze wijken
te zeer af van de dikbilfanta-
sieën bij handelaren en con
sumenten. Maar de betere koks
en de betere slagers zijn ge
voelig voor de speciale kwaliteit
van de lammeren van de zoute
weiden, en zo wordt er toch
verkocht... zolang tenminste de
kranten niet koppen met kreten
over de vervuilde Schelde geïl
lustreerd met foto's van schapen
in Saeftinghe. Onderzoek mag
hebben aangetoond dat de
vervuiling geen aantoonbaar
gezondheidsrisiko voor de
dieren oplevert, maar publiciteit
daarover - hoe postief ook - is
wel een risiko voor het dagelijks
bestaan van de hedendaagse
schapenhouder in het schor. En
dan dringt zich in toenemende
mate het risiko op van de hoger
wordende spring- c.q. storm
vloeden. Meetgegevens van de
Havendienst van Antwerpen af
komstig van de peilschaal Pros-
perpolder (vergelijkbaar met
RWS-Bath en indicatief voor
Saeftinghe) wijzen op een ver
hoging van de hoogste vloed-
standen met meer dan een
meter gedurende de laatste
twintig jaar. De oorzaak is
vrijwel zeker de vermindering
van het kombergend vermogen
van het estuarium als gevolg
van verzanding die weer het
gevolg is van stroomvernauwing
en baggerpraktijken.
Het beheer van Saeftinghe is
voorlopig niet zonder proble
men. Als we ons laten inspire
ren door wat we zien, het effect
van wat wij doen, dan moeten
we vaststellen dat de natuur in
waterrijke gebieden als Saefting
he snel en indrukwekkend kan
reageren op een veranderend
milieu. In vijfentwintig jaar is
het onderwaterleven gedeci
meerd als gevolg van waterver
vuiling. De Zeehond, de Bruin
vis, de Visarend en andere
karakteristieke dieren aan het
eind van het voedselnetwerk
van de natuur zijn met hun
prooidieren goeddeels verdwe
nen. Maar in tien jaar is de be
weiding hersteld, de jacht
gestopt en is de toename van
het aantal overwinterende gan
zen en eenden en broedende
weidevogels overweldigend. Als
de vervuiling van de Schelde
wordt teruggedrongen, en dat
kan met de Rijn als sprekend
voorbeeld, wacht ons onder
water en in de lucht een min
stens even groot effect.
SCHAPEN VAN DE ZOUTE WEIDEf
Moutons des prés salés
Culinaire specialiteit, alleen bekend van de
Bretonse kust, het eiland Texel en het
Verdronken Land van SAEFTINGHE
L. van Crimpen, A van der Poel
Koninginnestraat 28. 4568 PT Nieuw Namen
Tel. 01143-5717 B 00-31-1143-5717
12
