Het ontstaan van
Retranchement
i oor J.A. Hennekeij
Veek van het Landschap
[et dorp Retranchement is uit de nood der tijden geboren,
ijn ontstaan is met de naam van Prins Maurits ten nauwste
i erbonden. Ik nodig uit de klok der historie ongeveer 390
j tar terug te zetten, zodat we ons ongeveer in het midden
- en de tachtigjarige oorlog bevinden op een moment, dat
- oor ons gewest van grote betekenis is geweest.
Jaar Oostende
rins Maurits verzamelde zijn troepen
Willemstad voor een gewichtige
nderneming. De gewichtigheid
leek wel uit de aanwezigheid van
rmmissies uit de Raad van State en
e Staten-Generaal, die de Prins op
ijn voorgenomen tocht zouden
crgezellen. Het ging voornamelijk
m de stad Oostende, die door de
ijand in het nauw werd gebracht,
laurits zou een ernstige poging
agen om de belegerde stad te ont-
etten. Niet minder dan vijf graven
rn Nassau hadden in zijn leger
ienst genomen. Op 25 April 1604
epen de schepen het Zwartegat in en
oeren langs de Brugsche Vaart waar
et leger ontscheept werd.
)e Prins liet er geen gras over groei-
n. Nog dezelfde dag werden de
ijandelijke schansen Sint Pieter, Sint
I
Jan en Ter Hofstede ingenomen.
Nu Maurits eenmaal vaste voet had
op het eiland van Cadzand, was hij
niet van plan het gewest te verlaten.
Integendeel! Hij schreef een brief
naar de Staten, waarin hij voorstelde
in het land van Cadzand enige forten
aan te leggen, voornamelijk ter
bescherming van het Zwin. De Staten
gaven hieraan hun goedkeuring.
Onmiddellijk werd toen een aanvang
gemaakt met het opwerpen van
wallen, die met bastions werden
versterkt, en met het graven van
grachten.
Vesting Cadsandria
Na het eindigen van het Twaalfjarig
Bestand in 1621 werd een en ander
nog geducht versterkt door het
aanleggen van twee forten, genaamd
Oranje en Nassau. Zo was een sterk
verdedigingsstelsel ontstaan: een
vesting gelijk! De sterkte kreeg de
naam Cadsandria, niet te verwarren
met de naburige gemeente Cadzand.
Nog in de achttiende eeuw komen we
de lange naam "Retranchement
Cadsandria" tegen. Langzamerhand is
daaruit de huidige naam Retranche
ment ontstaan, die verschansing of
versterking betekent.
De eerste bewoners
Het garnizoen van Prins Maurits
leverde uiteraard de eerste inwoners.
Doctor De Hullu neemt aan, dat ook
de vrouwen van de soldaten binnen
de wallen waren ondergebracht, al
was het dan ook in "ellendige
krotten."
Geleidelijk kwam in de woning
toestand verbetering. In 1642 werd
aan verscheidene lieden toestemming
verleend tot het plaatsen van houten
huizen binnen de wallen. Een jaar
later werd aan Bartholomeus de Vos
toegestaan, "om te zetten tot zijnen
kost en tot ieders gerief' een wind-
korenmolen. De Raad van State eiste
van hem een erfpacht van drie gulden
's jaars "voor het gebruik van de
wind." Het was Gommert Ceule-
mans, die in Retranchement het
eerste stenen huis bouwde en daar
voor van de Raad van State een
premie van dertig gulden ontving.
Doctor De Hullu vermeldt, dat er in
1776 vijf en twintig flinke burger
woningen gebouwd waren; het
gehucht Terhofstede telde er toen 29.
Kerkelijk leven
De geestelijke belangen van het
garnizoen en van de burgerij werden
niet verwaarloosd. De kerk was een
primitief houten gebouw. Om beur
ten werden de diensten van 1621 af
verzorgd door de predikanten van
Sluis, Sint Anna ter Muiden en Cad
zand, die hiervoor een extra toelage
van 's landswege ontvingen. Geregeld
waren er 300 a 400 kerkgangers. In
1632 kreeg de gemeente een eigen
predikant. Lange tijd heeft men
geijverd voor een nieuwe kerk, daar
het houten gebouw "te klein, zeer
9