VVaar zijn
ie zwaluwen?
mm.-
*&NSmP&mï
Een praatje dat men u op
platteland mogelijk wel
ens op den mouw zal trach-
en te spelden, is dat van
overwinteren dezer vogels,
r heerscht hier en daar een
eker bijgeloof dat ze den
/inter in modder, holle
oornen of afgeleegen hoeken
u gaten zouden doorbren-
en, maar er schijnt niets van
aar te zijn. Mocht ge echter
oms eens van die overwinte-
lars aantreffen -uitzonde -
ngsgevallen zijn mogelijk-
an moet ge niet verzuimen
ie schijndooden ter onder -
oek op te zenden aan een
nzer wetenschappelijke
irich tingen."
en Middeleeuws geleerde aan het
oord? Welnee, hier spreekt de
erenommeerde natuurkenner A.B.
Vigman, in zijn boekje "vogelleven
in Nederland" uit 1917. Wat kan de
wetenschap toch een ontluisterende
bezigheid zijn. Een gemiddelde basis
schoolleerling weet heden ten dage te
vertellen dat de zwaluwen in Afrika
overwinteren. En de beste leerling
van de klas weet misschien ook nog
te vertellen dat de verschillende zwa
luwensoorten die in ons land broe
den, elk hun eigen overwinterings-
gebied hebben. Van al die spannende
verhalen van vroeger is geen spaan
heel gebleven.
Neem nou de rotgans. Wat zijn aan
wezigheid ten onzent betreft zou
men het de antipool van de zwaluwen
kunnen noemen. Het is een arctische
broedvogel, die vanaf september bij
ons arriveert, en waarvan de laatste
exemplaren in mei weer richting
broedgebieden vertrekken. Het ont
breken van enigerlei broedgedrag in
onze omgeving gaf aanleiding tot
spannende veronderstellingen. Rot
ganzen, zo heette het, komen niet als
andere vogels uit een door de ouders
gelegd ei, maar ze worden geboren
uit eendemossels. Dat zijn kleurige
vijtkleppige schaaldieren, die zo nu en
rekvogels hebben him vaste stekje om op de lange reis hun buik vol te eten en uit te rusten.
Ie Hoopje Plantenin de monding van de Westerschelde, zijn voor allerlei trekvogels van
1 root belang. In dat soort gebieden is het behoud van rust en stilte essentieel. Eén enkele
andelaar kan duizenden vogels van hun voedselgebied verjagen.
Zwaluwen zijn wereldreizigers.
dan met wrakhout op onze kust aan
spoelen. Men zag eendenmossels aan
voor eieren die in verafgelegen oor
den aan de bomen groeiden. Zo
overtuigd was men van de juistheid
van deze verklaring dat zelfs de
wetenschappelijke naam erop geënt is:
Branta bernicla (=eendenmosselgans).
Uit ringonderzoek en dankzij tal van
wetenschappelijke expedities bestaan
er vrijwel geen geheimen meer over
de vraag welke vogel wanneer waar
verblijft. Alleen soorten met een
grillig trekgedrag stellen de weten
schap wat dat betreft soms nog voor
raadsels. Een wintergast als de koper
wiek is soms jarenlang schaars, om
ineens weer in "ouderwets" hoge
aantallen te verschijnen. En, zoals het
in de wetenschap hoort te gaan: ieder
antwoord roept nieuwe vragen op.
Over de oriëntatie van trekvogels,
over ogenschijnlijk blindvaren op
tradities of juist over verrassend aan
passingsvermogen wat sommige soor
ten aan de dag leggen.
Het verhaal over in de modder over
winterende zwaluwen, waar Wigman
zich zo sceptisch over uitliet stond
voor eerdere auteurs onomstotelijk
vast. Niemand minder dan de grote
hervormer Maarten Luther had zich
vier eeuwen eerder heel wat stelliger
uitgedrukt. In zijn verklaring van het
Bijbelboek Genesis valt het volgende
te lezen: "Das Wunderwerk von den
Schwalben ist aus der Erfahruhng
bekannt, dasz sie namlich den Winter
hindurch im Schlamm fur tot liegen
und im Sommer wieder aufleben,
welches gewisz ein groszer Beweis
unserer Auferstehung ist".
Het zal duidelijk zijn: Wigman volg
de met zijn verhaal over de zwaluwen
een laatste restje van een lange tradi
tie. Maar wat je zo ijselijk graag zou
willen weten is dit: welke blunders en
enormiteiten begaat de wetenschap
van vandaag?
21
