Stapelvoedsel voor
tweevoeters
)p de Zn id-Bevelandse bloemdijkenzoals de Ankcv eersc dijk en de Lavendeldijk komen
ilde peen en pastinaak uitbundig in bloei. Beide zijn het oude cultuurgewassen die volledig
ingeburgerd zijn. Op de bloemdijken groeien tientallen bijzondere plantensoorten die alleen
'ij extensieve begrazing in stand blijven. De beste beheersvorm zijn rondtrekkende schaaps
kudden, maar dat is door de verspreide ligging van dc dijken lang niet overal mogelijk.
Ms tiener koesterde ik de
leimclijke jongensdroom om
ens een weekje vakantie te
houden in de vrije natuur,
rnnder ook maar iets van de
verworvenheden van de be
schaving mee te nemen. Geen
oupe, verrekijker of flora,
naar ook geen geld, slaapzak
of etenswaar. Mits je een
gunstig tijdstip uitkoos dan
zou het geen onoverkomen-
lijke problemen opleveren.
Zeker in de tweede helft van
de zomer biedt de natuur
voedsel in overvloed.
Ie kan tal van groene planten verza
melen als groente, wilde selderij en
wat andere kruiden verzamelen om
soep te maken en bramen plukken
voor de dorst. Ook het verschalken
van nu en dan een vis zou zonder een
hengel of schepnet moeten lukken.
En anders zijn er wel mosselen,
alikruiken en andere schelpdieren te
vinden als vervanger voor biefstukjes
en gehaktballen. Zo had ik in gedach
ten al een redelijk gevarieerd en
waarschijnlijk oergezond menu
samengesteld, maar er bleef één
belangrijk hiaat. Elk levend wezen
heeft in de natuur zijn stapelvoedsel;
zeg maar de hoofdschotel, die in
ieder geval qua hoeveelheid het
belangrijkst is. En al die dingen die ik
verzinnen kon lagen thuis altijd om
de aardappelen heen. Onderweg hier
en daar eens een bos vroege aardap
pelen uitdoen zou zowel de morele
als de expirementele zuiverheid van
een natuurvakantie bederven.
Maar wat aten de bewoners van onze
streken dan voordat Columbus in
1492 naar Amerika om aardappelen
voer? Een kleine tweeduizend jaar
geleden was naar men zegt de wortel
van de pastinaak de maagvuller van
alledag. De pastinaak is een groen-
geelbloeiende schermbloem die in de
Zeeuwse bermen zeer talrijk voor
komt. De hele plant geurt licht naar
kokos en tijdens de tweede wereld
oorlog is de pastinaak nog wel verza
meld om surrogaat-kokoskoeken te
bereiden. De wortels van de pastinaak
worden nu een enkele keer nog ge
bruikt als smaakmaker in soepen.
In de Middeleeuwen werd de past
inaak als hoofdvoedsel verdrongen
door peen. Aanvankelijk ging het om
wilde peen, waarvan de dikke pen-
wortel wit van kleur is. Maar uit de
wilde peen werden tal van variëteiten
gekweekt waarvan de penwortel
oranje is. Plaatselijk gelden in Neder
land nog regels die het bestrijden van
wilde peen verplicht stellen om
bastaardering met gekweekte wortel
tjes te voorkomen. Penen of wortel
tjes vormden lange tijd het volks-
voedsel bij uitstek.
Net als de pastinaak is de wilde peen
een schermbloem die algemeen te
vinden is langs wegen en dijken. De
bloeischermen zijn wit, met in het
midden een purperrood schijnbloem-
pje. Dat laatste onderscheidt dc wilde
peen van de alle andere witte scherm-
bloemen die in Nederland voorko
men; en dat zijn er vele tientallen.
Heel merkwaardig is dat wilde peen
en pastinaak in bermen algemeen
voorkomen, maar dat je ze slechts
zelden in weilanden en al helemaal
niet op akkers tegenkomt. En er zijn
meer bermplanten te noemen waar
voor dat opgaat. Je vraagt je af welke
omstandigheid de berm zo funda
menteel doet verschillen van het
weiland. Zeker is in elk geval dat ook
in reservaten waar bemesting, bespui
ting en andere moderne grasland
bewerkingen achterwege blijven, toch
de typische bermplanten vrijwel ont
breken. Voer voor biologen!
Mijn natuurvakantie is er nooit van
gekomen. Sommige dromen moeten
nu eenmaal dromen blijven. Maar aan
het ontbreken van stapelvoedsel heeft
het niet gelegen.
Wilde peen; ooit het belangrijkste
volksvocdsel.
9
