De patrijspoort
In dc Tersekse Moer beheert Het Zeeuwse Landschap de graslanden volgens oud boercngcbruik.
Bemesting en gif zijn taboe en vooral in dc hooilanden ontwikkelt zich een heel kruidenrijke
vegetatie. In dat soort gebieden vindt men een ouderwetshoge patrijzenstand.
Jongensboekenromantiek? Misschien
wel, in ieder geval dachten eerdere
generaties er heel wat nuchterder
over. Dat blijkt uit het gezegde "zo
doof als een kwartel". Kwartel en
patrijs zijn nauw verwant met elkaar
en in veel opzichten is ook hun ge
drag hetzelfde. Dat geldt ook als het
gaat om het blijven broeden op de
eieren als er gevaar dreigt. Landlieden
in vroeger eeuwen concludeerden dat
kwartels (en patrijzen) het niet horen
als er gevaar aankomt, en dus doof
zijn. Het hoeft geen betoog dat ook
die optie inmiddels door de s oort-
schrijdende wetenschap afgestraft is.
Maar afgezien van de vraag of het
nou dooiheid, aandoenlijke trouw of
instinctmatig gestuurd gedrag is,
zeker is dat de eigenschap om onder
alle omstandigheden op het nest te
blijven broeden bijgedragen heeft aan
een dramatische ineenstorting van de
patrijzenstand.
We zijn inmiddels zover dat een
waarneming van patrijzen tijdens een
excursie niet meer zomaar onopge
merkt als een gebeuren in de marge
voorbij gaat. Als excursieleider kun je
er dan op wachten dat er moeilijke
vragen komen. Waarom mag een
patrijs nog steeds bejaagd worden?
Eh... weet ik niet Ik weet trouwens
wel dat wetenschappers van het voor
malige Rijksinstituut voor Natuur
beheer de dalende afschotcijfers in
een Zeeuwse polder gebruikten om
de neergang van de patrijzenstand te
illustreren!
De vraag moest ook een keer komen:
wat hebben patrijzen met patrijspoor
ten te maken? Die kleine ronde raam
pjes die schepelingen uitzicht bieden
op de buitenwereld. Op die vraag
moest ik het antwoord schuldig blij
ven, maar wat speurwerk leverde later
de volgende verklaring op. Patrijs
poort is afgeleid van port patris; de
haven van het vaderland. Patrijspoor
ten zijn de raampjes waardoor
schepelingen reikhalzend uitzagen
naar de thuishaven. Een verband met
de hoenderachtige rode-lijst vogel is
er dus niet.
Of toch wel? Van de twee bij ons
algemeen voorkomende hoenderach-
tigen is er één van Aziatische origine;
en wel de fazant, die in de Middel
eeuwen werd ingevoerd als jacht
vogel. De andere is onze vaderlandse
patrijs. Of is patrijs gewoon een
vervorming van de wetenschappelijke
naam perdix?
Hooioogst was altijd een beetje feest voor
ons als kinderen. Hoewel het natuurlijk
precies andersom was, had ik het idee dat
het speciaal voor die gelegenheid altijd van
dat prachtige zomerweer was. Zelfs
kinderhanden waren welkom om te helpen
om het hooi binnen te halen voordat het
onweer -dat er ook al vanzelfsprekend bij
leek te horen- losbarstte.
Wat was je trots dat je mee mocht
werken. .Als het meezat mocht je zelfs
-de weerzin dapper wegslikkend-
meelurken aan een flesje bier. En de
kroon op het werk dat was, hoog
boven alles en iedereen uittorenend,
bovenop een voer hooi meerijden
naar huis.
Iedere medaille heeft zijn keerzijde.
Bij het hooien was dat het feit dat er
altijd nesten sneuvelden bij het maai
en van de wei. Vooral patrijzen waren
steevast het slachtoffer en dat was
vooral zo gruwelijk omdat niet alleen
het nest, maar ook de oudervogel
daarbij verloren ging. Wetenschappers
hebben daar een hele cleane verkla
ring over broeddrift, overlevingsstra
tegie en instinct bij, maar voor ons
lag dat helemaal anders. Een patrijs
die op het nest blijft zitten totdat de
maaimachine er een bloederige pluk
veren met eierstruif van maakt was
hét ultieme voorbeeld van trouw tot
in de dood.
Patrijzen.
18