De patrijspoort In dc Tersekse Moer beheert Het Zeeuwse Landschap de graslanden volgens oud boercngcbruik. Bemesting en gif zijn taboe en vooral in dc hooilanden ontwikkelt zich een heel kruidenrijke vegetatie. In dat soort gebieden vindt men een ouderwetshoge patrijzenstand. Jongensboekenromantiek? Misschien wel, in ieder geval dachten eerdere generaties er heel wat nuchterder over. Dat blijkt uit het gezegde "zo doof als een kwartel". Kwartel en patrijs zijn nauw verwant met elkaar en in veel opzichten is ook hun ge drag hetzelfde. Dat geldt ook als het gaat om het blijven broeden op de eieren als er gevaar dreigt. Landlieden in vroeger eeuwen concludeerden dat kwartels (en patrijzen) het niet horen als er gevaar aankomt, en dus doof zijn. Het hoeft geen betoog dat ook die optie inmiddels door de s oort- schrijdende wetenschap afgestraft is. Maar afgezien van de vraag of het nou dooiheid, aandoenlijke trouw of instinctmatig gestuurd gedrag is, zeker is dat de eigenschap om onder alle omstandigheden op het nest te blijven broeden bijgedragen heeft aan een dramatische ineenstorting van de patrijzenstand. We zijn inmiddels zover dat een waarneming van patrijzen tijdens een excursie niet meer zomaar onopge merkt als een gebeuren in de marge voorbij gaat. Als excursieleider kun je er dan op wachten dat er moeilijke vragen komen. Waarom mag een patrijs nog steeds bejaagd worden? Eh... weet ik niet Ik weet trouwens wel dat wetenschappers van het voor malige Rijksinstituut voor Natuur beheer de dalende afschotcijfers in een Zeeuwse polder gebruikten om de neergang van de patrijzenstand te illustreren! De vraag moest ook een keer komen: wat hebben patrijzen met patrijspoor ten te maken? Die kleine ronde raam pjes die schepelingen uitzicht bieden op de buitenwereld. Op die vraag moest ik het antwoord schuldig blij ven, maar wat speurwerk leverde later de volgende verklaring op. Patrijs poort is afgeleid van port patris; de haven van het vaderland. Patrijspoor ten zijn de raampjes waardoor schepelingen reikhalzend uitzagen naar de thuishaven. Een verband met de hoenderachtige rode-lijst vogel is er dus niet. Of toch wel? Van de twee bij ons algemeen voorkomende hoenderach- tigen is er één van Aziatische origine; en wel de fazant, die in de Middel eeuwen werd ingevoerd als jacht vogel. De andere is onze vaderlandse patrijs. Of is patrijs gewoon een vervorming van de wetenschappelijke naam perdix? Hooioogst was altijd een beetje feest voor ons als kinderen. Hoewel het natuurlijk precies andersom was, had ik het idee dat het speciaal voor die gelegenheid altijd van dat prachtige zomerweer was. Zelfs kinderhanden waren welkom om te helpen om het hooi binnen te halen voordat het onweer -dat er ook al vanzelfsprekend bij leek te horen- losbarstte. Wat was je trots dat je mee mocht werken. .Als het meezat mocht je zelfs -de weerzin dapper wegslikkend- meelurken aan een flesje bier. En de kroon op het werk dat was, hoog boven alles en iedereen uittorenend, bovenop een voer hooi meerijden naar huis. Iedere medaille heeft zijn keerzijde. Bij het hooien was dat het feit dat er altijd nesten sneuvelden bij het maai en van de wei. Vooral patrijzen waren steevast het slachtoffer en dat was vooral zo gruwelijk omdat niet alleen het nest, maar ook de oudervogel daarbij verloren ging. Wetenschappers hebben daar een hele cleane verkla ring over broeddrift, overlevingsstra tegie en instinct bij, maar voor ons lag dat helemaal anders. Een patrijs die op het nest blijft zitten totdat de maaimachine er een bloederige pluk veren met eierstruif van maakt was hét ultieme voorbeeld van trouw tot in de dood. Patrijzen. 18

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Landschap | 1996 | | pagina 18