Spokebrood
Veel bospaddestoelen, waaronder de
stinkzwam komen voor in de Clingcpolder.
Stukje bij beetje wordt in dit water- en
bosrijke gebied een reservaat van Het
Zeeuwse Landschap gevormd. Ook het
Staatsbosbeheer is hier aktief en er zijn
vergevorderde onderhandelingen over
uitruil van het gebied. Samenwerking en
efficiency zijn ook voor natuurbeheerders
noodzaak.
Merkwaardig, zo weinig als je stilstaat bij de
letterlijke betekenis van alledaagse woorden.
Neem nou als voorbeeld een paddestoel.
Geen zinnig mens denkt daarbij toch
aan een zitmeubel voor een amfibie?
En toch moet het daar ooit
mee begonnen zijn, denk ik.
Een leek die zich met etymologie of
woordoorsprong bezighoudt begeeft
zich altijd op glad ijs. Niet zelden tot
vermaak van échte deskundigen, die
voor de evidente missers van het
gepeupel zelfs een speciale vakterm
bezigen: volksetymologische vervor
mingen. Zo is het Latijns caprifolium
(letterlijk: geiteblad) in de volksmond
vervormd tot kamperfoelie.
De stoel van de pad wordt ook lang
niet door iedereen geaccepteerd. Er
bestaat een andere verklaring, die
alleen al door zijn ingewikkeldheid
een zekere charme bezit. Paddestoel,
zo luidt het verhaal, is een letterlijke
vertaling van het Engelse toad-stool.
Daar is niks mis mee, maar, zo zegt
men, de engelsen hebben het woord
destijds op de klank af overgenomen
van de Germanen, die het over een
Todt-stuhl hadden, een doodsstoel
dus. Geen elektrische stoel avant-la-
lettre, maar een "stoel", die bij con
sumptie dodelijk is. Wie het ook bij
het rechte eind heeft, het staat vast
dat paddestoelen voor onze voor
ouders regelrecht in verband stonden
met bovennatuurlijke krachten. Je
hoeft niet in kaboutertjes te geloven
om perplex te staan hoe snel padde
stoelen zich kunnen ontwikkelen.
Sommige kleine soorten inktzwam-
men doorlopen hun levenscyclus zo
snel dat men ze onder normale
omstandigheden nooit bij daglicht te
zien krijgt. Ze ontplooien zich 's-
nachts en al voordat het licht is zijn
ze bezig om te verwelken. Maar ook
in minder extreme get allen sta je
verbaasd hoe paddestoelen,...jawel, als
paddestoelen uit de grond schieten.
Zoiets moest voor onze bijgelovige,
maar o zo goed observerende, voor
ouders wel verband houden met duis
tere krachten. En de paddestoelen
wereld lijkt dat met tal van verschijn
selen te bevestigen. Paddestoelen
groeien niet zelden in een bijna
perfect cirkelvormige kring.
Bijgelovige naturen trokken daaruit
de conclusie dat ter plekke een aantal
heksen in een kring had rondgedanst,
waarbij iedere danspas een paddestoel
als spoor had achtergelaten. Tot op
de dag van vandaag heet zo'n cirkel
een heksenkring. Het ontstaan van
zo'n heksenkring houdt verband met
het feit dat de eigenlijke plant onder
gronds leeft. Het is een zwamvlok of
mycelium, een sterk vertakt onder
gronds dradenstelsel waar bij gunstige
vocht en temperatuursomstandig-
heden vruchten (=paddestoelen) aan
komen. Dat gebeurt aan de buiten
kant van het zwamvlok en dat ver
klaart het in een kring groeien van de
vruchtlichamen.
De in bossen en duinen voorkomen
de stinkzwam begint in de vorm van
een ei, waar na het openbarsten een
paddestoel met een penetrante lijk-
geur uitkomt. "Een duivelsei"
concludeerden angstige waarnemers.
Wetenschappers kwamen later tot een
nuchterder, maar niet minder
boeiende eonclusie. De aasgeur van
de stinkzwam lokt vliegen aan, en die
strijken neer op de met kleverige spo
ren bedekte hoed. Het is een uitge
kiende manier waarop de paddestoel
zieh verspreid.
Met paddestoelen en hun leefwijze
zijn tal van andere spookverhalen
verbonden. Elfenbankje, en het
Zeeuwse dialectwoord spokebrood
zijn wat dat betreft veelzeggend
genoeg. En in feite ook het woord
paddestoel. Een pad is een nachtdier
en dat stempelt het beest, net als
uilen en vleermuizen tot een bij
voorbaat verdacht individu. Mijn
opoe had bij al te laat bezoek een
onverbiddelijke stelregel: de nacht is
voor 't ongedierte. Zo zit dat.
Spokebrood.
6
