Op zoek naar... zweefvliegen
door Chiel Jacobusse
In Nederland vliegen enkele duizenden
soorten vliegen rond. Variërend van de
gewone huisvlieg, die zich te goed doet aan
de broodkruimels die achterblijven op de
ontbijttafel, tot de kwaadaardige horzels,
die hun eitjes leggen in grote zoogdieren,
waarna de larven de dieren ondraaglijke pijn
kunnen bezorgen. Erg veel vliegen zijn ook
onschuldige vegetariërs, die niemand
overlast bezorgen. Tot die laatste categorie
behoren de meeste zweefvliegen.
Zweefvliegen zijn na enige oefening
vrij snel als zweefvlieg te herkennen.
Kenmerkend is de manier waarop ze
doodstil in de lucht hangen en daar
weer met een schok een eindje verder
te vliegen. Ook de beruchte en agres
sieve dazen vliegen wel op die ma
nier, maar een zweefvlieg zit vrijwel
altijd op of rond bloemen, terwijl
dazen vanaf een beschaduwde plek
mensen en dieren aanvallen voor een
"bloedprik".
Qua uiterlijk kunnen zweefvliegen
sterke gelijkenis vertonen met bijen
en wespen. Voor de weerloze zweef
vliegen is dat een manier om natuur
lijke vijanden op het verkeerde been
te zetten. De meeste vogels en andere
insekteneters bedenken zich wel twee
keer voordat ze de vervaarlijk uitzien
de horzelzweefvlieg te pakken nemen.
Het komt in de natuur vaak voor dat
ongevaarlijke dieren zich vermommen
als giftige of agressieve verwanten.
Dat verschijnsel wordt mymicry ge
noemd. Het voordeel voor de betref
fende dieren is duidelijk: alleen al
door er gevaarlijk uit te zien hou je
een menigte vijanden van het lijf.
Fopwespen
Zweefvliegen kunnen niet alleen op
bijen lijken; er zijn ook soorten die
op hommels lijken. Het verschil zit
onder meer in de lengte van de sprie
ten op de kop, die bij een zweefvlieg
altijd stukken korter zijn dan bij een
angeldrager. Maar de vermomming
gaat soms zover dat de zweefv lieg het
voorste paar poten langs de kop naar
boven houdt en daardoor zelfs de
sprieten van een wesp nabootst.
Dergelijke "fopwespen" komen in het
Zeeuwse nauwelijks voor, maar blinde
bijen zijn in het eerste beste tuintje
op de goudsbloemen, de gulden
roedes en de vlinderstruiken volop te
vinden. Onder de zweefvliegen is het
geslacht van de "blinde bijen" met
een flink aantal vertegenwoordigd.
Zoals de naam zegt lijken die soorten
sprekend op een bij, maar ze steken
niet en hebben ook geen angel. In
het veld onderscheiden ze zich door
hun manier van voedsel zoeken. Een
bij vliegt altijd rusteloos zoekend
rond, terwijl de zweefvliegen een
groot deel van de tijd stil in de lucht
hangen.
Bekeken onder een loupe of door een
stereo-microscoop is er een kenmerk
wat de zweefvliegen onderscheidt van
alle andere insekten. Dat is de zoge
naamde "valse ader", een doorzich
tige lijn over de vleugels.
Koeienvlaaien
De larven van zweefvliegen groeien
zeer verschillend op. Een enkele soort
nestelt zich in nesten van hommels en
houdt daar flink huis onder de larven.
Veel soorten leven van bladeren en
een bekende soort als de snuitvlieg
houdt zich in zijn jeugd op in koeie-
vlaaien.
Het aantal zweefvliegen dat in Neder
land kan worden aangetroffen ligt
rond de driehonderd, dus ongeveer
gelijk aan het aantal vogelsoorten.
Een tocht door een bloemenrijk
natuurgebied levert in de zomer al
gauw enkele tientallen soorten op.
En als je eenmaal hebt kennisgemaakt
met deze fascinerende insekten, valt
er steeds meer te ontdekken. Het
aardige is daarbij vooral dat er uit
Zeeland nog erg weinig gegevens
bekend zijn, zodat veel ontdekkingen
ook nut hebben voor onze kennis
over verspreiding en gewoonten.
Donateursexcursie
Voor een eerste kennismaking met
zweefvliegen organiseren we een
speciale donateursexcursie in de
Kievittepolder. Die houden we op
zaterdag 6 september, in de Kievitte
polder bij Cadzand. Vertrek vanaf de
parkeerplaats bij bezoekerscentrum
't Zwin.
U komt toch ook?
Bessenzweefplieg en pendelzweejvliejj.
4