kerak, en een eiland van de Slikken
van de Heen-Oost bleken bevolkt.
Hieruit blijkt dat de Noordse woel-
muis in een periode van ongeveer
tien jaar na de afsluiting zelfs de
meest afgelegen eilanden wist te
koloniseren. Enkele van de gekoloni
seerde eilanden waren pas in 1995
door opspuiting ontstaan. Deze
ontwikkeling betekent een aanzienlijk
uitbreiding van het areaal van de
Noordse woelmuis in dit deel van
het deltagebied.
Kansen in het Krammer-
Volkerak
De eilanden in het Krammer-Volkerak
zijn een ideaal leefgebied voor
Noordse woelmuizen. De planten
groei is er uitbundig en biedt veel
voedsel en dekking. Rietland en
ruigte, het geliefde vegetatietype, is
volop aanwezig. Concurrenten, zoals
de veldmuis en de aardmuis ontbre
ken. Zelfs roofdieren zoals wezel,
hermelijn, kerkuil en torenvalk zijn
hoegenaamd afwezig. Voegen we
hierbij het gegeven dat de Noordse
woelmuis van alle muizensoorten
over het grootste zwemvermogen
beschikt en we hebben een formule
die het succes van de soort in deze
afgesloten zeearm verklaart.
Van de eilanden in Grevelingen en
Veerse Meer is bekend dat Noordse
woelmuizen zich soms tientallen
jaren op een eiland kunnen handha
ven. Verder bestaat de indruk dat de
eilanden als een brongebied funge
ren vanwaaruit moerasgebieden in de
polders van Schouwen, Noord- en
Zuid-Beveland worden gekoloniseerd.
Wat dat betreft is het niet uitgesloten
dat de grote populaties op de eilan
den in het Krammer-Volkerak de basis
zullen gaan leggen voor kolonisatie
van moerasgebieden op Sint-Philips-
land, Tholen, Zoommeer en Noord
west-Brabant in de nabije toekomst.
Risico's
Of de Noordse woelmuis zich op de
langere termijn op de eilanden in het
Krammer-Volkerak zal kunnen hand
haven is niet geheel duidelijk. De
eilanden verkeren thans in een pio
nierstadium, waarbij grassen, ruigte
kruiden en struiken de overhand
hebben.
Zonder vegetatiebeheer zullen hier
naar verwachting binnen enkele
decennia gesloten bossen ontstaan.
In dat geval zal de Noordse woel
muis zeker verdwijnen. Dit bleek
eerder al in Noord-Holland en op het
Aardbeieneiland in het Veerse Meer.
Op dit laatste eiland heeft zich, on
geveer dertig jaar na de droogleg
ging, een massief wilgenbos ontwik
keld. In 1986 werd de Noordse woel
muis er nog aangetroffen. In 1997
was hij hier verdwenen.
Een goed alternatief beheer ontbreekt
echter. De Noordse woelmuis is
gevoelig voor maaien en begrazen.
Deze meer traditionele beheersmaat
regelen bieden dus geen soelaas.
Zeer extensieve begrazing of pleks-
gewijs maaien kan wellicht wel een
oplossing bieden. Op enkele eilan
den in de Grevelingen handhaaft de
Noordse woelmuis zich bijvoorbeeld
in Kruipwilg-struweel dat om de drie
a vier jaar wordt gemaaid en waarin
bovendien een pleksgewijze begra
zing door pony's plaatsvindt.
Een andere oplossing ligt wellicht in
de oevers langs de eilanden. In het
ondiepe water komen geleidelijkaan
rietkragen tot ontwikkeling. Deze vor
men in principe een geschikt leefge
bied voor de Noordse woelmuis,
zelfs wanneer aardmuizen de eilan
den zouden koloniseren. Het is de
opzet van de waterbeheerder, Rijks
waterstaat, om deze rietkragen op
grote schaal tot ontwikkeling te
brengen, want rietkragen spelen
een cruciale rol in het waterkwali
teitsbeheer. Om de condities voor
rietontwikkeling te verbeteren wor
den peilfluctuaties toegestaan. Zo
hier en daar wordt zelfs riet aange
plant. Wanneer het inderdaad lukt
om de rietontwikkeling van de grond
te krijgen lijkt het leefgebied voor de
Noordse woelmuis in het Krammer-
Volkerak verzekerd.
Tot slot vormen ook de veldmuis en
de aardmuis hier op termijn een risi
co voor de Noordse woelmuis. Tot
dusver hebben deze soorten in het
Krammer-Volkerak nog geen eilanden
weten te koloniseren. De ontwikke
lingen in het Veerse Meer tonen
echter aan dat ook de aardmuis na
verloop van tijd eilanden weet te
bereiken. Van de 12 eilanden die in
1997 zijn geïnventariseerd waren er,
ca. dertig jaar na de drooglegging,
twee met aardmuizen bevolkt. Hier
werden geen Noordse woelmuizen
waargenomen. Beide eilanden liggen
overigens op korte afstand van het
vasteland.
Met name de meer geïsoleerd gele
gen eilanden lijken voorlopig veilig
voor de Noordse woelmuis.
Introductie van aardmuizen kan wor
den tegengegaan door het aanmeren
van vaartuigen tegen te gaan en
door zo min mogelijk gevaarlijke ma
terialen zoals hooi, stro en grond
aan te voeren. Echt voorkomen kun
je het niet.
Aandacht voor de Noordse
woelmuis
De Noordse woelmuis mag zich de
laatste jaren in een grote belangstel
ling verheugen. Onze enige endemi
sche ondersoort geniet internationale
bescherming via de EG Habitatricht
lijn. Er is een landelijk soortbescher-
mingsplan in voorbereiding dat ge
richte maatregelen moet stimuleren.
In 1997 en 1998 heeft een provincie-
breed onderzoek plaatsgevonden dat
uit moet wijzen waar de belangrijke
leefgebieden liggen, waar knelpunten
bestaan en hoe deze knel
punten kunnen worden op
gelost.
Ondertussen worden op
diverse plaatsen in het
Deltagebied moerasgebieden
tot ontwikkeling gebracht
waar de Noordse woelmuis
nieuw leefgebied kan vinden.
Terreinbeheerders koesteren
de rietvelden waarin de soort
nog voorkomt. De opmars
van de Noordse woelmuis
gaat door.
Noordse woelmuis
in de hand.
