De Klerk: "In principe zijn de huidige uitgangspunten voor de natuuront wikkelingsplannen goed. We maken het echter voor de toeschouwer wel moeilijk. In veel gevallen is het Zeeuwse landschap nog redelijk leesbaar. Met een beetje achter grondinformatie is te zien uit welke historische lagen het landschap is opgebouwd. Alhoewel de meest recente laag, de zeer rationeel uit gevoerde grootschalige ruilverka- velingswerken, in grote delen van Zeeland veel informatie heeft weg gevaagd. Middels de natuuront wikkelingsprojecten gaan we ineens een stuk landschap aanleggen met een mengvorm van enkele ontwik kelingsfasen terug. We zijn dan eigenlijk ook verplicht om veel publiekelijke uitleg over deze pro jecten te geven, en in ieder geval door middel van een infobord aan te geven wat voor geografische situatie hier aan de orde is. In het algemeen zou telkens de vraag moeten zijn: aan welk historisch beeld refereer je, en waarom juist aan die ontwikkelingsfase? Ga je bijvoorbeeld uit van een gediffer entieerd, kleinschalig cultuurland schap, rijk aan kenmerkende vege tatietypen en vogelsoorten, dan is de periode net voor de komst van de kunstmest, de tachtiger jaren van de vorige eeuw, een goed referentiepunt. Vanwege de samen hang zou je per regio vooraf zo'n historische verkenning voor de verschillende natuurontwikkelings projecten moeten uitwerken." Beijersbergen: "Herstel van een oud verkavelingspatroon, of van de si tuatie van de dertiger jaren is lang niet altijd mogelijk. Bovendien is bij grote projecten ook een belang rijk uitgangspunt het creëren van ruimte voor grootschalige ecolo gische processen, waardoor de natuur zoveel mogelijk zelfregule rend kan zijn en menselijk ingrijpen na de inrichtingswerken tot een minimum beperkt blijft. Een goed voorbeeld in dit verband vormt Plan Tureluur, dat momenteel in het Prunjegebied op Schouwen- Duiveland wordt uitgevoerd. Daar is de oude verkavelingsstructuur geheel weggevaagd door de in grijpende herverkavelings- en egalisatiewerken, uitgevoerd na de watersnoodramp van 1953. Daarom is voor dit natuurontwikkelingsplan uitgegaan van zowel de landschap pelijke situatie zoals die was voor de inpoldering van Schouwen, toen twee grote kreeksystemen vanuit de Oosterschelde tot ver in dit toenmalige veengebied liepen, als van de drassige laagten die hier tot 1953 aanwezig waren, ontstaan ten gevolge van grootschalige veenaf- gravingen in de zeventiende en achttiende eeuw. Straks ligt hier een uitgestrekt zoutmoeras van honderden hectares met een ge varieerde geografische structuur, met een natuurlijk verloop van het waterpeil, en extensief begraasd door runderen." Van Dierendonck: "Er wordt gekozen voor historisch jonge uitgangssituaties. Onder deze situaties kunnen zich oudere, nu verborgen landschappen bevinden, onder andere met verdronken dorpen." Leesbaar landschap De Klerk: "Waar we voor moeten waken is dat er door herinrichtings projecten aan allerlei vormen van landschapsvervalsing gedaan wordt. Zo vind ikzelf bijvoorbeeld, dat de Veerse-Gatdam gewoon een asfalt- dijk had moeten blijven, om duide lijk de Zeeuwse eilandenstructuur aan te geven, in plaats van een semi-duinlichaam waartoe de dam enkele jaren geleden is omge vormd." Anderen: "Met dit in eerste instantie pragmatisch ingestoken landschaps project - de asfaltdijk begon overal te scheuren en dit proces moest gestopt worden - kan best wel ingestemd worden. Er is min of meer aangesloten op duinvorming die hier aan de zeezijde plaats vindt. Minder gelukkig, in land- schapshistorisch verband, is 'Kust in Kleuren', een plan om een duingebied langs de Noordzeekust van West-Zeeuws-Vlaanderen aan te leggen, terwijl hier geen echte duinenkust gelegen heeft. Dit kust gebied werd van oorsprong vooral gekenmerkt door grootschalige stroomgeulen en kreken die diep landinwaarts liepen." Van Dierendonck: "Een andere vorm van falsificaties die momenteel opgang lijkt te gaan maken is de aanleg van vliedbergen links en rechts in Zeeland. De landschap pelijke inrichting van een lapje grond van een particulier in het buitengebied komt er al gauw op Strokenmoernering in de Yerseke Moer: een erfenis uit de late Middeleeuwen (Chiel Jacobusse)

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Landschap | 2000 | | pagina 9