DE WESTERSCHELDE:
NATUUR IN BEWEGING
over.
Op. een njjnder ruime tijdschaal; die
van jarért tot decennia, "kunnen ook tal
vauéörmveranderingen warden vast
gesteld. Dan gaat liét niëtiozeer oifi
de Vormverandering van het estuari
um als geheel, zpalshierBbven is
bêscbrévén, maar-om veranderingen
binneifhet estuarium, bijvoorbeeld 4»
veranderingen in vorm en hoogte van
platen en slikkenen wijziging vanf>,
geulprofielen. Eb- en vloedstromen
maken in estuaria vaak gebruik yan -
verschillende geulen in het stroom-,
bed. Ook in de Westerscbélde zijn
ebgeulen ei) vloedgeulën Jtê onder
scheiden. De ebgeulen zijn diepe'geu
len (ze worden daarom als belangrijk
ste vaarweg gebruikt), die binnen de
dijkbegrenzingen van de ene naar de
andejé'oever meanderen. De vloëd-
geulën zijn gewoonlijk'minder diep.
TtJSSen eb- en vloedgeulert liggen de
Sedimentatie-
en erosiepro
cessen geven
een boeiend
bodemreliëf,
Platen van
Valkenisse.
(archief Zeeuws
Landschap)
Het mondingsgebied van een rivier,
waar het zoute water van de zee en
het zoete water van de rivier elkaar
ontmoeten, wordt aangeduid met de
term "estuarium". Dit woord is afge
leid van het Latijse "aestus" dat
ondermeer getij betekent. De vermen
ging van zout en zoet water, en de
merkbare dynamiek van eb en vloed,
zijn belangrijke kenmerken van een
estuarium. Ais uitstroomgebied van
verschillende grote Europese rivieren
was Nederland bij uitstek een land
van omvangrijke estuaria. De con
structie van de Afsluitdijk-en de Delta
werken hebben.ertoe geleid dat er nu
nog één groot estuarium resteert,"de
Westerschelde, en het kleine Eems-
Dollard-estuarium.
De Westerschelde is éénjran de wei-
nige grote estuaria in West-Europa.
Over estuaria valt veel te zeggen, bij
voorbeeld. over de grote natuurwaarde
ervan. In d.it artikel gaat het over een
minder belicht kenmerk: dg voortdu
rende, grootschalige veranderingen in.
vorm en bodemrèligf^Die geven
natuurlijke estuaria een fascinerende
dynamiek. In estuaria zijn diverse
milieutypen te vinden, die we ook
allemaal kunnen tegenkomen bij een
boottocht over de Westerschelde: pla
ten, ondiep-watergebieden, geulen,
slikken en schorren, leder van die
gebieden verandert voortdurend, zij
het in een verschillend tempo. Die
verandering is het gevolg vanbezin-
kings- en erosieprocëSsén, die iri -
gang worden gezet door de alsmaar
bewegende watermassa in samenspel
metttet sediment dat met.zee.--en
rivierwater-wordt aangevoerd.
Eeuwen
-C--T.. -
t -r v
De dynamiek die zo éigen is aan een
eilanden in haast niets meer lijkt op
de huidige situatie? In het begin van
onze jaartelling liep het rivierdal van
de Schelde in noordelijke richting ten
oosten van wat nu Het Verdronken
Land van Saeftinghe is, om'ter hoogte
van de huidige Oostersdheld'e naar de
Noordzee af te buigen. Rond8oo na
Christus onstond een Verbinding tus
sen de rivier de-Schelde en een getij
degeul die ter hoogte van de huidige
Westerschelde het land binnendrong.
- Deze estuariumtakvan .de Schelde (de
Honte) werd geleidelijk belangfijkèr*
maar tot halverwege de vijftiende
eeuyv moesten grote zeilschepen nog
van de Oosterscheldetak gebruik
maken om Antwerpen te kunnen
bereiken. Aan hé? eind van die eeuw
estuarium is duidelijk te zien wanneer neemt de Honte, deiatëre Westet-
we de veranderingen ovér verschitten-
de tijdsperiodes bekijken. Over een
..periode van eeuwen kan vorm en zélfs
ligging van een estuarium compleet
veranderen. Wie ként niet de afbeel
dingen van eeuwenoude kaarten
waarop Zeeland met zijnstromen en
schelde, de rol van belangrijkste
stroomgent varv de OdSterscheldetak
Jaren
en ook geulen en platen in het estuarium veranderen voortdurend. Deze dynamiek zorgt voor een boeiende flora en
fauna. Door menselijk ingrijpen kan de natuurlijke dynamiek van estuaria echter worden aangetast. Voorzichtigheid
Estuaria kenmerken zich door een grote dynamiek. Het estuarium als geheel ondervindt wijzigingen,
is daarom geboden.
