13
een andere bureaulade, teneinde nu
tijd vrij te maken voor een plan van
aanpak om de achteruitgang van de
grutto tegen te gaan. Het aanwijzen
van andere medewerkers is mis
schien nog eenvoudiger. Niet alleen
de Schouwse Prunjepolder is een
interessant gebied, er zijn in Zeeland
nog veel meer mogelijkheden voor
proefprojecten.
Puur genot
Eigenlijk kenmerkt het bovenstaande
de twee kanten van de echte weide
vogelbeschermer. Aan de ene kant de
zorg en aan de andere kant het
genieten, want het is puur genot om
op een zonnige voorjaarsmorgen de
vliegbeelden van de grutto's te
bewonderen en hun "grutto-o-griet"
te beluisteren. Ze hebben lange
poten die in de vlucht een eind voor
bij de staart uitsteken. Het vliegbeeld
aan de bovenzijde is ongeveer als
volgt: brede witte vleugelstreep;
staart aan de basis wit, aan het
einde zwart. Een lange, zeer weinig
opgewipte snavel. In paar- en broed
tijd vliegen ze hoog in de lucht rond,
gooien zich dan van de ene op de
andere zijde en roepen snel: wieto-
wieto-wieto, dikwijls overgaand in
een veel langzamer "gr-wfe-to, gr-
wiet-to". Vooral het baltsen is een
geweldig spektakel als de mannetjes
hun "griet" trachten te versieren; het
"griet-o! griet-o! griet-o-griet!" is niet
van de tucht en vermengt zich prach
tig met de geluiden van kieviten,
veldleeuweriken, tureluurs, scholek
sters en andere lawaaimakers.
Grutto's gebruiken naast geluiden
ook een groot aantal optische signa
len bij het verdelen van het broedge
bied, bij het baltsen en tijdens de
paarvorming. Zo kan de hoek die de
snavel of de lichaamsas met de
grond vormt al een betekenis heb
ben. Maar ook de oriëntatie ten
opzichte van de tegenpartij en de
stand van de rugveren, vleugels en
staart zijn belangrijke signalen.
Vliegende vogels communiceren
bovendien door variaties in hun vleu
gelslag. Na vaak kilometers lange,
hectische rondvluchten keren ze
terug naar hun woongebied en strij
ken neer aan de slootkant. Vaak kun
je dan waarnemen dat ze de vleugels
een paar seconden hoog geheven
houden, zodat de witte onderdekve
ren fel oplichten. Deze vleugelsig-
naalhouding komt alleen van een
mannetje en is altijd gericht op het
eigen vrouwtje en betekent dus dat
ze al gepaard zijn.
Grutto's zijn sterk plaats- en partner
trouw. Dikwijls ontmoeten ze hun
vaste partner weer op het broedter-
rein van vorig jaar. Onderzoek in de
Noord-Hotlandse Schaalsmeerpolder
bracht aan het licht dat de helft van
de grutto's binnen een afstand van
vijftig meter van de nestplaats van
vorig jaar broedde.
Verslaving
Een verschijnsel wat echt verslavend
werkt als u het eenmaal hebt waar
genomen, is het volgende: na het
leggen van het eerste en soms ook
nog het tweede ei wordt het manne
tje door het vrouwtje naar het nest
gelokt door middel van specifieke
geluiden, gebaren en bewegingen.
Het mannetje dat op deze manier
naar het nest wordt gelokt, nadert
met eigenaardige lange passen, tilt
zijn poten ver boven zijn rug en
geeft op het hoogste punt een klein
schokje. Het is waarschijnlijk een
geritualiseerde versie van de harkeri
ge stappen waarmee grutto's later in
het seizoen van en naar hun nest
lopen. De functie hiervan is niet erg
duidelijk. Men vermoedt dat de
vogels op deze wijze vuil en planten
resten van hun poten vegen en daar
door voorkomen dat hun eieren vies
worden. Dat lijkt ook een redelijke
verklaring voor het rituele lopen van
Op hoge poten
door het gras.
(Chiel jacobusse)
grutto's bij de inspectie van een nest
met een pas gelegd, vochtig en dus
nog kwetsbaar ei. Waarom deze
gedragingen zich bij de latere eieren
niet herhalen, is niet duidelijk.
Het volgende is wel kristalhelder:
wanneer u het bovenstaande ooit
hebt kunnen observeren en ook nog
hebt genoten van de geur van het
prille, groeiende gras, wanneer u het
nerveuze gedrag aan het begin van
de broedtijd hebt kunnen horen en
"aan den lijve" hebt ervaren, wan
neer u ooit het zorgvuldig verstopte
nest met de bruingroene (soms olijf
kleurige) eieren met zwarte vegen en
vlekjes op eigen kracht hebt gevon
den, en wanneer u tenslotte de
prachtige kastanjebruine kop en hals
en borst boven het gras uit hebt zien
"dansen", dan slaat de levenslange
verslaving meedogenloos toe en is er
geen redden meer aan.
Afkickprogramma's in welke vorm dan
ook hebben geen schijn van kans.
Voor mensen die na het lezen van
dit artikel iets voelen borrelen en
kriebelen volgt hier een speciale tip:
neem per omgaande contact op met
Weidevogelbescherming Zeeland,
Ravelijn de Groene Jager 5, Postbus
286, 4460 AR Goes. Telefoon 0113-
230936. Nanning-Jan Honingh zal u
nog veel meer kunnen vertellen.
Geraadpleegde literatuur:
- Ecologische Atlas van de
Nederlandse Weidevogels.
- Vogels in Friesland
(de Tille, Leeuwarden).
- Vogels, nesten en eieren
(Meindert de Jong).
- Provincie Zeeland
(Gerard van Zuijlen).
A. J. Osinga is coördinator Weide
vogelbescherming Schouwen-
Duiveland.
