De steenhoop als herinneringspunt. Vilvoordse
steen van de dijk van voor de ramp. (Andre Knuist)
Sporen
Op weg naar Stavenisse, direct bij het gedenkteken ('de
vis'), is sinds kort een vloedmerk te zien. In deze buurt
is een aantal lichamen geborgen.
Als men in het dorp aankomt, is er weinig te zien dat
aan de rampnacht herinnert. Het plein voor de kerk
lijkt er altijd al te zijn geweest. Toch was het plein voor
de ramp bebouwd met een fors aantal kleine woningen
die tijdens de stormvloed vrijwel volledig verwoest zijn.
De tegenwoordige woningen aan het plein zijn van na
de ramp. De Noorse houten woningen aan het begin
van de Kerkstraat zijn wel een directe herinnering aan
de ramp. Ze zullen in de toekomst steeds minder opval
len naarmate er meer worden 'ingepakt' in steen. De
adoptie-gemeente Alkmaar schonk het hertenkamp van
Stavenisse.
In het volgende gedeelte wordt verder ingegaan op de
Kerkstraat als spoor van de ramp binnen de bebouwde
kom en buiten de bebouwde kom worden sporen
genoemd die verband houden met dijkherstel en de
herverkaveling.
Vergelijking van foto's maakt duidelijk dat de situatie
in de Kerkstraat (kaart 1, B) volstrekt gewijzigd is. De
westkant van deze straat ving de grote 'klap' van het
water op. Op de luchtfoto is links (de westkant) te zien
dat de kleine woningen daar compleet weggevaagd
zijn. Rechts op de luchtfoto (de oostkant) zijn tal van
woningen verwoest, maar een deel staat, zij het zwaar
gehavend, nog overeind. Nog altijd is de westkant van
de Kerkstraat vrijwel onbebouwd. De nieuwbouw van
Stavenisse na de ramp vond aanvankelijk plaats achter
de Kerkstraat aan de oostkant. Voor het onbebouwd
blijven van de westkant is geen speciale reden te noe
men. Waarschijnlijk heeft het vooral te maken met pla
nologische argumenten. De oostkant van de huidige
Kerkstraat wordt gekenmerkt door nieuwbouw.
Nieuwbouw en gaten in de eens zo strakke, eenvormi
ge huizenrij (zie de foto van de oorspronkelijke
Kerkstraat) maken verdere toelichting overbodig.
Evenals in de rest van het rampgebied bleek bij het
dijkherstel klei schaars te zijn. Mede daarom werd een
behoorlijk deel van het schor, volgens sommigen meer
dan de helft, (eind van de Kerkstraat, kaart 1, C) afge
graven om met dit zavelige materiaal de dijk van de
Nieuwe-Annex-Stavenissepolder af te werken. Kaart 1
laat alleen het restant van het schor zien. Dat deze
grond te zavelig was, bleek eind december 1954 toen
als gevolg van een flinke storm de afdeklaag gedeelte
lijk wegspoelde en de dijk opnieuw hersteld moest
worden.
In het kader van de herverkaveling na de Ramp is het
fraaie kruispatroon in de Stavenissepolder (kaart 1, D)
verbroken door de aanleg van twee wegen haaks op de
Groene Weg terwijl de oorspronkelijke weg is vervallen.
Door egalisatie en later bebouwing is interessant micro
reliëf verdwenen, onder andere rond een zijkreekje
(kaart 1, E) van de vroegere 'Kamer'. Naar huidige en
puur landschappelijke maatstaven gerekend is het
afgraven van de Oude Dijk (kaart 1, F) jammer. Zeker
wanneer bedacht wordt dat deze grond ook gebruikt is
om een 'laagte' te dempen die niets minder dan een
kreekrest was. Zoals vaker in Zeeland werd dit ook hier
de weel ('Groote Weel') genoemd (kaart 1, G). Over
deze zijtak van de vroegere kreek 'de Hals' ligt nu deels
een oprit tegen de dijk. Vooral in dit gedeelte,
inmiddels grondgebied van Sint-Maartensdijk, is de rati
onalisatie van het landschap aanzienlijk doorgezet.
Na 50 jaar...
De inwoners van Stavenisse zullen ieder voor zich beel
den van herinnering hebben. Een markant punt van
herinnering bevindt zich op het plein voor de kerk, een
steenhoop. Vilvoordse steen van de dijk van voor de
ramp.
Drs. A. Knuist Is geograaf en werkzaam in het onder
wijs als aardrijkskundeleraar.
Kaart 1: Situatie rondom Stavenisse op 1 februari 1953.
(Andre Knuist, Nanda van den Berg)
