Dynamische duinen
3
Door Marten Hemminga
Wie door de Zeeuwse duingebieden wandelt, krijgt snel het gevoel door een tijdloos landschap te
lopen, een onveranderlijk landschap dat er altijd al was. Maar schijn bedriegt. De Zeeuwse duingebieden
van nu zijn zonder uitzondering pas in de Middeleeuwen ontstaan. En veranderen doen ze tot op de dag
van vandaag. In dit artikel wordt ingegaan op het ontstaan van de duinen in het Deltagebied en op de
dynamische processen die nog steeds voor veranderingen in vorm en omvang van de duinen zorgen.
De voorlopers
Met een geologische vakterm worden de huidige duinen
in het Deltagebied als 'jonge duinen' aangeduid. Dat
veronderstelt dat er ook zo iets heeft bestaan als 'oude
duinen', en dat is inderdaad het geval. De vorming van
die oude duinen begon ongeveer vanaf 3000 jaar voor
Christus gelijktijdig met het dichtslibben van de meeste
zeegaten in de Nederlandse kust, waardoor een vrijwel
gesloten kustlijn ontstond. Vanaf dieper water voor de
kust werden er grote hoeveelheden zand landwaarts
gevoerd. Dit zand werd afgezet in de vorm van strand-
wallen die in ketens parallel langs de kust lagen.
Wanneer de strandwallen maar hoog genoeg waren, en
daardoor langdurig droogvielen, of door nieuwgevorm
de strandwallen van de zee werden gescheiden, kreeg
de wind vat op het droge zand en kon door verstuiving
duinvorming op en achter de strandwallen plaatsvinden.
Zo ontstonden de oude duinen. Deze oude duinen
bereikten enkele eeuwen voor Christus hun grootste uit
breiding.
Langs de Zuid-Hollandse en Zeeuwse kust ontstond een
keten van duinen, die slechts door de rivieren Rijn, Maas
en Schelde werd onderbroken en plaatselijk wel zes tot
tien kilometer breed kon zijn. In de Romeinse tijd lagen
deze oude duinen er nog steeds. In Zuid-Holland lagen
ze voor een groot deel in de hedendaagse kustzone,
voor een deel strekte ze zich westwaarts van de huidige
kustlijn uit. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat de
restanten van de Brittenburg, de meest westelijke fortifi
catie van de Romeinen langs de oude Rijnloop (die toen
ter hoogte van Katwijk in zee uitmondde) nu in de
Noordzee liggen. In het Deltagebied lag vermoedelijk
Reliëfrijk duinland
schap in de jonge
duinen van
Oranjezon.
(Chiel Jacobusse)