enorme hoeveelheid zand worden verplaatst: bij wind
kracht 11 passeert over een droog zandoppervlak
dwars op de windrichting maar liefst 3,5 ton zand per
strekkende meter per uur. Dergelijke cijfers maken het
enigszins begrijpelijk hoe uit zeezand dat op het strand
werd afgezet, in de loop van de eeuwen de soms kilo
meters brede en meer dan dertig meter hoog opge
waaide jonge duinen van nu konden ontstaan. De vor
ming van zulke reuzen begint overigens heel beschei
den, met kleine strandduintjes die vaak ontstaan in een
zone met aangespoeld materiaalzoals wier of schel
pen. Als er zich dan zoutbestendige planten zoals
biestarwegras op kunnen vestigen, krijgen deze strand
duintjes een wat permanenter karakter, omdat de wor
tels het zand vasthouden. Nieuw aanstuivend zand
wordt ingevangen en zo groeit het strandduintje de
hoogte in. Ligt er een serie van dit soort duintjes naast
elkaar en is er voldoende zandaanvoer, dan kunnen de
afzonderlijke duintjes geleidelijk aan elkaar groeien tot
een gesloten, nieuwe duinenrij. Dit proces kan zich in
de tijd meerdere malen herhalen, zodat er een serie
van duinenrijen achter elkaar komt te liggen. Als deze
niet te dicht tegen elkaar aanliggen, ontstaat er een
golvende afwisseling van duinruggen met daartussen
duinvalleien. Aan de noordkant van de
Verklikkerduinen op Schouwen is een dergelijk regel
matig beeld te zien, maar over het algemeen zien de
Zeeuwse duinformaties er een stuk ingewikkelder uit.
Dat komt omdat op elk moment in de tijd een duin of
een deel daarvan door winderosie kan worden aange
tast, bijvoorbeeld op een plek waar de zee een stuk
duin wegslaat, of meer in het binnenland, op kale stuk
jes duin. Zelfs konijnen kunnen door het graven van
holen een rol spelen bij het begin van zo'n uitstuivings-
proces! Door winderosie kunnen complete nieuwe val
leien ontstaan en duinen die een veelheid van vormen
kunnen hebben, rond, halfcirkelvormig of langgerekt.
In de loop van de tijd ontstaat zo een heel grillig
patroon dat nauwelijks meer lijkt op de oorspronkelijke
duinformatie.
Dynamiek tegenwoordig
Natuurlijke duinen zijn dus dynamische gebieden die
verre van onveranderlijk zijn. Door helmaanplant en
gerichte bosaanplant in vroeger eeuwen is de natuur
lijke dynamiek wel een flink stuk teruggebracht. Toch
zijn er ook nu nog in Zeeland plaatsen waar de duin
vormingsprocessen zijn waar te nemen. Aan de ooste
lijke punt van het duingebied Oranjezon op Walcheren
groeit het duingebied zeewaarts uit (vandaar de naam
Breezandl). Daar is het ontstaan van nieuwe strand
duintjes goed te zien. Sommige van de duintjes zijn al
aan elkaar gegroeid en vormen zo een stukje nieuwe
zeereep in wording. Op Schouwen is dit proces van pri
maire duinvorming op het strand nog beter en groot
schaliger waar te nemen, ten noordwesten van de
Verklikkerduinen. Op Schouwen vinden ook nog groot
schalige verstuivingen plaats, in de Meeuwenduinen en
wat westelijker daarvan, in het Zeepe. Op sommige
plaatsen gaat die verstuiving zo diep, dat het grondwa
terniveau bereikt wordt en natte duinvalleien ontstaan.
Voor de fijnproever op het gebied van duinvorming is
er dus nog heel wat te observeren. En natuurlijk geldt
voor iedere natuurliefhebber dat er in de duinen in elk
seizoen veel te genieten valt!
Dr. M.A. Hemminga is directeur van Stichting Het
Zeeuwse Landschap.
Begraasde duinvallei
in de jonge duinen
van Oranjezon.
(Marten Hemminga
Zeeland in de vroeg-
Romeinse tijd. De aan
tasting van de oude
duinen (geel) is begon
nen. Het kustveen-
moeras (bruin) komt
onder invloed van de
zee en verandert in
getijdengebied (groen), j
Bron: Paleogeografische
kaarten van Zeeland.
Rijks Geologische
Dienst 1996.
