1 restanten van de Hellenburg in augustus 1975,
ór de restauratie. (Bas Oele)
De gerestaureerde fundamenten van de Hellenburg,
voorjaar 1978. (Bas Oele)
Renesse (1374-1438). Oorspronkelijk is een veel kleinere
woonburcht als eerste begin van de Hellenburg neerge
zet. Aan het begin van de veertiende eeuw, in 1312, kre
gen Hendrik en Costijn van Renesse goederen in
Baarland, Baekendorp en Oudelande. In de eerste helft
van de veertiende eeuw werd een woonburcht of don
jon gebouwd van elf bij elf meter in het vierkant, met
dikke muren van ongeveer twee meter. De fundamenten
van deze donjon zijn ook teruggevonden en bevinden
zich aan de zuidzijde van de hoofdburcht (zie platte
grond). Deze donjon lag op een klein eilandje in het
water. De zuidzijde stond direct in het grachtwater. Vlak
langs de woonburcht stroomde een brede kreek (dwars
door het huidige terrein van de hoofdburcht). Bij de
latere uitbreiding was de kreek wellicht een heel eind
verzand, zodat het kasteelterrein gemakkelijk vergroot
kon worden.
Bij de uitbreidingen tot wat later de hoofdburcht zou
worden, waarvan we ons nu een beeld kunnen vormen
uit de fundamenten, heeft men de donjon geïntegreerd
in het geheel, niet als hoektoren, maar midden in de
zuidzijde. De zuidmuur van de donjon is daarbij geslecht,
zodat er grotere vertrekken ontstonden aan de zuidzij
de. Het grotere geheel is natuurlijk weer omgracht. Lang
heeft deze uitgebreide hoofdburcht echter niet bestaan.
Bronnen uit het midden van de zestiende eeuw melden
dat de Hellenburg toen al langere tijd een ruïne was.
Omdat er gebruiksvoorwerpen zijn gevonden die wijzen
op een definitieve verlating van het kasteel op z'n laatst
in 1475 én omdat de zoon van Hendrick, Jan van
Renesse, zich na zijn verdrijving uit Utrecht niet vestigde
op de Hellenburg maar in Vlaanderen, dateert men de
ondergang van de Hellenburg op 1477, tengevolge van
een watervloed. Wellicht was het kasteel toen toch al
een bouwval. Uiteindelijk hebben de Van Renesses zich
altijd meer beziggehouden met hun bezittingen in
Utrecht (o.a.Rhijnauwen) dan die in Baarland.
Restauraties
Nadat het onderzoek was verricht in 1958 was de vraag
hoe nu verder met deze restanten omgegaan diende te
worden. De overblijfselen van de Hellenburg kwamen in
handen van de daarvoor opgerichte Stichting tot
Instandhouding van Objecten van Culturele Waarden in
Zeeland. De fundamenten van de Hellenburg werden
gerestaureerd met overblijfselen van de Hellenburg zelf
en er werd een plan voor een klein parkje gemaakt. Tot
in de jaren zeventig van de vorige eeuw deden studen
ten van dr. Renaud regelmatig verder onderzoek aan de
overblijfselen. Lokale dorpsbewoners overigens ook,
want de oude stenen van de Hellenburg deden het goed
in de schouw van de huiskamer. Kortom, slooptradities
uit vorige eeuwen werden weer krachtig ter hand geno
men.
In 1975 kwam de genoemde stichting daarom in actie. Er
werd een plan gemaakt voor herstel en restauratie van
de overblijfselen. Dhr. B. Oele van de ROB in Zeeland
