i Bij ongetwijfeld veel Zeeuwen prijkt een oude kaart aan de wand, een oude landkaart om precies te zijn. Meestal een kaart van het eigen eiland of de eigen stad. Bij voorkeur eentje uit het midden van de achttiende eeuw, waarin de hand valt te herkennen van één van de Hattinga's, de bekendste Zeeuwse kaartmakers uit die tijd. De kaarten hebben zo vooral een decoratieve betekenis. Begrijpelijk, want de vaak kleurrijke afbeeldingen van een voorbij Zeeland vormen een lust voor het oog. Ter Hooge en omgeving in het midden van de 17e eeuw Zeeuws Archief* *Particuliere Tienden Walcheren inv. nr. 8 kaartnummer 14. Ellemeet en omgeving in de zeventiende eeuw Zeeuws Archief, Familiearchief De Jonge van Ellemeet, inv. nr. 165. Maar behalve dat hebben oude kaarten ook nog een andere, infor matieve betekenis. Wie zich oefent en zijn ogen goed de kost geeft, zal ontdekken dat zo n kaart heel veel kan leren over het verleden, over het vroegere - vooral ook: groene - land schap en wat daar soms nog van rest. Voorwaarde voor zo n gebruik van de oude kaart is wel dat men zich terdege rekenschap geeft van de functie die de kaart oorspronkelijk Wét. fan vervulde. Vooral door die functie van de oude kaart te kennen, kun je de kaart anno 2005 op zijn juiste waarde schatten. Want een polderkaart werd niet gemaakt om daarmee een oorlog voor te bereiden, en een kaart met een beplantingsplan moest aan andere eisen voldoen dan een kaart die zijn oorsprong dankte aan de tiendhef fing. Wat de ene kaart wegliet als niet-relevant. kon op een andere kaart juist worden geaccentueerd. fessss! «wVa "Va CcF-.'tt*,.-; -m.5* Cp-J.- i'vOU. y-^, np -Spy- -| -ligt 1 L m§ SeroosÈ -v» "v'vl Elkerzee i Mc Csiitl,, Cl'l.-I- '_fFl *s±\ StjïL Du.venDi{ocE 'L K r Je moet deze kaarten niet zoeken bij particulieren, maar in de archieven. In Zeeland zijn de meeste oude kaarten te vinden en - voor ieder een - te raadplegen in het Zeeuws Archief. Deze instelling beheert in totaal circa 20.000 oude kaarten, met als belangrijkste collectie de Zelandia Illustrata, eigendom van hel Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Stafkaart Waarschijnlijk de bekendste van alle (soorten) oude kaarten is de stafkaart, officieel en voluit: de 'Topografische en militaire kaart van het koninkrijk der Nederlanden'. Ook vandaag nog getuigt deze stafkaart van zijn oorsprong als militaire kaart. Zo zul je bijvoorbeeld van de muni tieopslagplaats vlakbij het Walcherse fort Rammekens op de kaart niets terugvinden. Daarop alleen de afrastering van het terrein, de rest is militair geheim! De allermooiste versie kreeg de stafkaart rond 1900 in de vorm van de Bonnebladen, zo genoemd naar een Franse cartograaf. In schitterende kleuren en tot in het kleinste detail brengt de kaart Zeeland van ruim voor de rigoureuze ruil- en herverkavelingen in beeld. Het is een kaart met behulp waarvan je het voorbije landschap kunt bele ven. Al Van Schagens 'kronkels en kringelingen' in het Walcherse wegen net staan erop. én natuurlijk de pad jes, de voetpaden, die we anno 2005 zo heel graag terug zouden willen. De 18 ZeeuwsLandschap

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Landschap | 2005 | | pagina 18