Archief gemeente Sluis
Aanval van de Fransen op
24-25 juni 1672.
Gravure van C. Decker.
De gravure geeft een
goed eigentiids beeld van
een vesting in Zeeuws-
Vlaanderen. De Franse troe
penmacht voor Aardenburg
was c. 3500 manschappen
groot, het aantal verdedi
gers slechts c. 300. Sinds
de negentiende eeuw
staat de mislukte aanval
bekend onder de naam 'De
Berenning van Aardenburg'.
De Berenning wordt om de
25 iaar feestelijk herdacht.
van Frankrijks tegenstanders. Tijdens
het Rampjaar 1672 werd bijvoorbeeld
de vesting Aardenburg door een grote
Franse troepenmacht aangevallen.
De aanval werd afgeslagen door kor
daat optreden van de verdedigers en
slechte voorbereiding en een onhan
dige tactiek van de Fransen. Einde
zeventiende eeuw was de Republiek
overgegaan op een ander verdedi
gingssysteem. Regimenten werden
niet meer versnipperd over een groot
aantal vestingen en schansen, maar
geconcentreerd in enkele grote garni
zoenssteden. In Zeeuws-Vlaanderen
waren dat Hulst, Sas van Gent en
Sluis. De verdedigingswerken van
deze steden werden op het einde van
de zeventiende eeuw sterk uitgebreid
en verbeterd. Eveneens verbeterd
werden de inundatiemogelijkheden
van het gebied tussen de drie steden.
Daarbij werd gebruik gemaakt van
landschappelijke hindernissen als
kreken, geulen en andere waterlopen.
Voorts werden inundatiesluizen
aangelegd, die beveiligd werden door
batterijen. Een bijzonder voorbeeld
hiervan is de Passageulelinie, een
brede waterloop, die parallel liep aan
de grens en versterkt was met ver
schillende kleinere werken. Omwille
van een goede onderwaterzetting
moesten op verschillende plaatsen
dijken verdwijnen, terwijl er elders
juist werden nieuwe dienden te wor
den aangelegd. Een aantal oudere
linieschansen bleef overigens in
gebruik of werd speciaal hersteld.
Het nieuwe systeem is door de mili
taire ontwikkelingen in de eerste helft
van de achttiende eeuw snel verou
derd geraakt en heeft de opmars van
Franse legers in 1747 en 1794 nauwe
lijks kunnen vertragen. In de Franse
tijd werd daarom overgegaan op een
moderner verdedigingssysteem. Dit
betekende het definitieve einde van
de Staats-Spaanse linies.
Militair erfgoed en cul
tuurhistorisch kapitaal
Ofschoon de meeste verdedigings
werken van de linies zijn verdwenen,
is een aanzienlijk aantal in het land
schap nog steeds zichtbaar. Meerdere
hebben een andere functie gekregen,
zoals een boerderij of een landgoed.
Van andere is niet meer te zien dan
enig reliëf. Samen vormen ze een
schat aan militair erfgoed, waarvan
men de waarde steeds meer gaat
inzien. Ze zijn niet alleen van histo
risch. maar ook van landschappelijk
en ecologisch belang.
Sinds een paar jaar staan de linies
weer volop in de belangstelling. Dooi
de landelijke overheid zijn de Staats-
Spaanse linies in de beleidsnota
Belvedere aangemerkt als belangrijke
dragers van de cultuurhistorische
identiteit die speciale aandacht ver
dienen. In opdracht van de provincie
Zeeland verscheen in 2003 de studie
Staats-Spaanse Linies. 'Valorisering
van frontierland Zeeuwsch-
Vlaanderen'. waarin onder andere
suggesties gedaan voor hun behoud,
herstel en ontsluiting. De nieuwe
belangstelling voor dit bijzondere
militaire erfgoed heeft geleid tot con
crete nieuwe initiatieven, zoals van
de zijde van de provincie Zeeland bij
voorbeeld de voorgenomen gedeelte
lijke reconstructie van de Olieschans
bij Aardenburg en de landschap
pelijke visualisering van de Linie
van Communicatie tussen Hulst en
Sas van Gent. De Rijksdienst voor
Oudheidkundig Bodemonderzoek
onderzoekt momenteel op verzoek
van de provincie Zeeland de moge
lijkheid de Staats-Spaanse Linies op
de Werelderfgoedlijst te plaatsen.
Naar aanleiding van dit alles worden
vooral in de gemeenten Hulst en
Sluis plannen ontwikkeld om de res
tanten van de verdedigingswerken in
het landschap en rond de steden weer
zichtbaar en beleefbaar te maken,
waarbij overigens het ecologische
belang niet veronachtzaamd wordt.
De verwachting is dat het cultuurtoe
risme in de grensregio hierdoor een
forse en duurzame kwaliteitsimpuls
krijgt. In de gemeente Sluis bijvoor
beeld, ligt het accent op het vesting
stadje IJzendijke. waar nog een vrij
groot aantal overblijfselen zichtbaar
is uit de tijd van de Staats-Spaanse
linies. In de komendejaren wordt
het karakter van de oude vesting
versterkt. Een belangrijke plaats heeft
het Streekmuseum dat volgend jaar
wordt omgevormd tot een museum
van de Staats-Spaanse linies.
Dhr. A.C.J. Willeboordse is beleids
medewerker cultuur van de gemeente
Sluis.
ZeeuwsLandschap 9
