atie in de binnen- en buitenduinen
redelijk stabiel. Door verschillende
maatregelen, zoals het beplanten met
helm na storm en het verbieden van
begrazing van de zeereep, wist de
mens het kwetsbare evenwicht in de
duinen intact te houden.
De versterking van de getij
stromen in de Oosterschelde, te
wijten aan het landverlies in het
oosten (Verdronken Land van
Zuid-Beveland), leidde vanaf de
lóe eeuw tot een grotere kusterosie.
De zeereep van Schouwen werd
hierdoor aangetast en een deel van
het vrijgekomen zand waaide land
inwaarts. Door acties als jaarlijkse
helmaanplant, aanleg van rijshouten
schermen loodrecht op de wind en
door de aanleg van duindijken, was
de landinwaartse beweging van het
duinzand maar half zo snel als in de
eerste periode. Desondanks raakten
tussen 1600 en 1800 weer heel wat
bestaande buitenduinen en in cul
tuur gebrachte binnenduinen met
zand overstoven. Een belangrijke
conclusie uit het proefschrift is dan
ook dat de invloed van beweiding,
konijnen en later waterwinning op
de duinvorming minder sterk is dan
vaak wordt aangenomen. Secundaire
duinvorming (duinvorming na erosie
en verwaaien van duinzand) heeft
steeds te maken met een beschadi
ging van de zeereep. die vooral wordt
veroorzaakt door de ontwikkelingen
in het nabijgelegen zeegat.
Na 1800 zijn er perioden met afwis
selend goed beheer van de duinen en
verwaarlozing. Zo werden gedurende
de laatste decennia van de 19e eeuw
de domaniale duinen op Schouwen
door het Rijk totaal verwaarloosd.
Samen met aantasting van de (niet-
beplante) zeereep door een sterkere
ebstroom. betekende dat het begin
van een nieuwe periode van hevige
verstuiving. Aanwonende boeren,
die hun cultuurland bedreigd zagen,
tekenden protest aan. Tezamen met
de gevolgen van de orkaan van 1911
en de grote werkloosheid tijdens de
Eerste Wereldoorlog, deed dat de
toenmalige minister van Financiën
besluiten de domaniale duinen op
Schouwen opnieuw vast te leggen
en te beplanten met dennen. Zo
werd een nieuwe, derde periode van
sterke duinoverstuiving voorkomen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog
is men met deze bebossing gestopt
en ook na de oorlog is die niet meer
voortgezet.
Merkwaardig en
zeldzaam
De binnenduinen van Schouwen
werden tijdens de Watersnood van
1953 niet overstroomd en zijn daarna
ook niet meegenomen in de herver
kaveling. Ze vormen nog steeds een
geleidelijke overgang tussen bui
tenduinen en de kleipolders. Elders
in Nederland zijn de binnenduinen
al meer stedelijk bebouwd of afge
graven. maar op Schouwen niet. Zo
zijn de Schouwse binnenduinen een
merkwaardig en zeldzaam cultuur
landschap in Nederland.
Natuurlijke processen ën menselijk
gebruik hebben op de Kop van
Schouwen gezorgd voor een afwis
selend duinlandschap met een vari
atie van begroeide en onbegroeide
gedeelten en een rijke flora en fauna.
Een geheel terechte aanbeveling
uit het proefschrift is dan ook dat
de herkenbaarheid van de diverse
onderdelen van het duinlandschap
op Schouwen voor de toekomst
behouden zou moeten blijven.
Drs. J. Karkdijk is eindredacteur van
'Zeeuws Landschap'.
Scherven zoeken met
Frans Beekman in een
Schouwse duinvallei.
Jan Karkdijk
ZeeuwsLandschap 9
