Er zijn ook ecologische verschillen
tussen beide groepen. Veel orchi
deeën gedragen zich min of meer
als pioniers, die zich al na enkele
jaren vestigen als de bodemkundige
omstandigheden gunstig zijn gewor
den. Daardoor profiteert deze groep
volop van de vele natuurontwik
kelingsprojecten die in uitvoering
zijn. De meeste wasplaten zijn
daarentegen gebonden aan oude
bodems en de meer kritische soorten
vestigen zich pas tientallen jaren na
verstoring van de bodem. Wat dat
betreft zijn ze dus veel kwetsbaarder
dan orchideeën. Natuurontwikkeling
vormt voor deze paddenstoelen
zelfs een bedreiging als daarmee
ongestoorde, oude bodemprofielen in
graslanden worden vernietigd.
Behalve wasplaten zijn ook aardton-
gen, barsthoeden en een groot aantal
satijnzwammen en knotszwammen
kenmerkend voor oude, schrale gras
landen. Bijna al die soorten staan
op de Rode Lijst van bedreigde pad
denstoelen doordat hun biotoop in
het verleden op grote schaal vernie
tigd is. In de duinen van Oranjezon
komen verschillende soorten voor,
hier vooral langs grazige paden
en op de taluds van de waterwin
ningskanalen. Hier zijn onder meer
vuurzwammetje, elfenwasplaat,
sneeuwzwammetje en verblekende
wasplaat gevonden. Tijdens onze
excursies konden aldaar de bruine
wasplaat en de kleverige wasplaat
aan de Zeeuwse paddenstoelenlijst
worden toegevoegd.
Wasplaten en hun compagnons zijn
niet gebonden aan duingraslanden.
Alle niet te natte grazige vegetaties
komen als standplaats in aanmer
king, mits de bodem ongestoord en
voldoende voedselarm is. Bijzondere
graslandpaddenstoelen zijn ook te
vinden op dijkhellingen en droog
gevallen zandplaten, in wegbermen,
verzoete inlagen en sommige polder
graslanden. Tijdens onze expedities
van de afgelopen herfst werd een
nog onbekend wasplatengrasland
ontdekt op een oud dijkje en de aan
grenzende oeverlanden bij de cais
sons van Ouwerkerk. Er groeiden
tien verschillende wasplaten, vier
aardtongen en tal van andere bijzon
derheden. De ridderwasplaat was
nog niet uit Zeeland bekend en de
stinkwasplaat is in het hele land erg
zeldzaam. Zulke mycologische schat
kamers verdienen een goed beheer.
Een optimaal beheer van wasplaten-
graslanden kan bestaan uit exten
sieve beweiding, een hooilandbeheer
van maaien en afvoeren of een com
binatie van beide. Belangrijk is dat
de vegetatie gedurende de tijd dat de
vruchtlichamen gevormd worden in
de herfst kort is. In veel begraasde
natuurterreinen zijn kritische
graslandpaddenstoelen beperkt tot
kleine stukjes, waar dan meerdere
soorten op een kluitje bijeen groeien.
Grote delen zijn doorgaans onge
schikt doordat ze te weinig intensief
begraasd ofjuist te sterk bemest
worden. Een voorbeeld vormt de
Kievitspolder bij Cadzand, waar een
paar vierkante meters kortgrazige,
mosrijke vegetatie goed zijn voor vijf
soorten wasplaten, gele knotszwam
men, de tepelsatijnzwam en andere
Rode-lijstsoorten.
Ook in de extensief begraasde
weilanden op zeeklei en zavel in
de Yerseke Moer worden diverse
soorten wasplaten aangetroffen,
waaronder elfenwasplaat en pape-
gaaizwammetje. Opvallend was daar
de zeldzame grootsporige schijn-
cantharel, in Zeeland eerder alleen
van de vroongronden op Schouwen
vermeld. Het is een bleke verwant
van de valse hanenkam die in bos
sen algemeen is. Voor mij was de
vondst van de zilversteelsatijnzwam
nog verrassender, want in Drenthe
is die soort kenmerkend voor zure
naaldbossen en heischrale graslan
den. Zo'n paddenstoel verwacht je
niet in een Zeeuwse polder. Even ver
derop werd ik geconfronteerd met de
ecologisch 'onmogelijke' combinatie
van kweldergras en rendiermossen
op één vierkante meter. Dan besefje
pas goed hoe gecompliceerd en uniek
de Yerseke Moer is. Een natuurter
rein waar bijna alles mogelijk is.
Dïiken
Zeeland is zonder dijken onbe
staanbaar. Grazige, voedselrijke
dijkhellingen herbergen twee van
de meest kenmerkende Zeeuwse
paddenstoelen, de kruisdisteloes-
terzwam en de lederster. De eerste
soort is een robuuste plaatjeszwam
die parasiteert op wortels van de
kruisdistel, een bekende verschijning
op Zeeuwse dijken. De oesterzwam
kan zo effectief zijn dat de kruisdis
tel lokaal verdwijnt, bijvoorbeeld
op de dijk langs de Slikken van de
Heen, beheerd door Het Zeeuwse
Landschap. De soort bereikt de
noordgrens van zijn areaal in het
Nederlandse rivierengebied. De
lederster is een forse stuifzwam met
een dikke, leerachtige buitenwand.
Na het verstuiven van de inhoud
blijven de ingescheurde resten van
deze wand vaak lang liggen. Ze
zijn soms min of meer stervormig,
maar met aardsterren is de leder
ster niet nauw verwant. De rijkste
Nederlandse groeiplaats met tiental
len vruchtlichamen bevindt zich op
een door paarden begraasde oude
dijk bij Oranjezon. Noordelijk van
Goeree is de lederster nooit gevon
den.
Bomen en bossen
De meeste paddenstoelen zijn op de
een of andere manier gebonden aan
houtige planten. In Zeeland zijn niet
zo veel bossen, maar ze zijn voor
paddenstoelen veel interessanter dan
menigeen denkt. Daarover een vol
gende keer meer.