Daarbij wordt er ook gesproken met
de Polder Walcheren, maar die is
niet tot overname bereid. De duinen
waren namelijk in de loop van de
negentiende eeuw steeds meer gaan
stuiven en de Polder voelde er niets
voor om de verantwoordelijkheid
voor de stuivende zandmassa's van
het Rijk over te nemen. Pas op het
einde van de negentiende eeuw heeft
Domeinen uiteindelijk een goede
bestemming gevonden. De gemeente
Middelburg wil water gaan winnen
in de duinen.
Waterwinning in de
duinen.
De eerste ideeën voor waterwin
ning in de Zeeuwse duinen date
ren van omstreeks 1868. toen de
Middelburgse aannemer Dirk
Dronkers het plan opvatte om
Middelburg en Vlissingen vanuit
de duinen van Oranjezon van water
te voorzien. Dit was een vooruit
strevend plan, want op dat moment
beschikten in Nederland alleen
Amsterdam. Den Helder en een klein
deel van Haarlem over waterleiding.
Dronkers kreeg het duingebied zelfs
voor 99 jaar in erfpacht. Voorwaarde
was wel dat hij binnen driejaar zou
beginnen en in twaalfjaar tijd het
hele stuivende duin zou vastleggen.
Dat was te hoog gegrepen en het
idee van duinwaterwinning werd
na enkele jaren weer losgelaten.
Ruim 20 jaar later diende zich met
de gemeente Middelburg een nieuwe
kandidaat aan. Het begint in 1892
met de aanleg van een beperkt aantal
putten ter plekke van het huidige
pompstation Oranjezon. De water
leiding in Middelburg heeft dan 363
aansluitingen. Tien jaar later (1903)
zijn dat er al 2300. Het aantal aan
sluitingen groeit snel en de capaciteit
van de winning moet sterk worden
uitgebreid. Dit leidt in de jaren twin
tig van de vorige eeuw tot het graven
van een nieuw waterleidingkanaal,
waarvan het westelijk gedeelte ook
nu nog aanwezig is. Het is het water-
winningsbelang, dat in de duinen van
Oranjezon de aanzet heeft gegeven
tot het vastleggen van het duin. Waar
Dirk Dronkers rond 1870 geen kans
zag het stuivende duin te beteugelen,
lukte dat de gemeente Middelburg
wel. Tegelijk met het ontwerp voor de
eerste waterputten, werden in 1892
ook plannen ontwikkeld voor het
vastleggen van de stuifduinen door
bosaanplant.
Oase van rust.
Anno 2008 zijn de duinen een oase
van rust in een druk en dichtbe
volkt land. Voor veel mensen zijn zij
een plek om inspiratie op te doen.
Tegelijkertijd zijn de duinen ook
het leefgebied voor veel bijzondere
planten en dieren. Er is reden om ons
zorgen te maken over de toekomst
van die bijzondere natuur. Stuivende
duinen zijn vrijwel verdwenen en
lage grondwaterstanden en verzuurde
duinbodems onderstrepen dat wij de
laatste eeuw niet altijd verantwoord
met onze omgeving zijn omgegaan.
De geschiedenis leert ons echter ook
dat we mensen niet uit het duinland
schap behoeven te bannen. Mensen
hebben er altijd een rol gespeeld en
ook hier is het landschap het resul
taat van een interactie tussen natuur
lijke processen en menselijk hande
len. Dat is een inspirerende uitdaging
voor de moderne duinbeheerder.
Anton van Haperen is werkzaam
bij Staatsbosbeheer in Zeeland en
is daarnaast bezig met een proef
schrift over de duinen van Zuidwest-
Nederland
Konijnenwarande:
Konijnen in het duin,
zoals afgebeeld in een
zeventiende-eeuws
handschrift.
Enkele buitenplaatsen
in de Manteling tussen
Domburg en Oostkapelle.
