Klimaatverandering
in
Zeeland
Extremer weer, hogere temperaturen, smeltende poolkappen, stijgende zeespiegel. Al Gore
heeft met zijn boek "An Inconvenient Truth" en de verfilming daarvan de wereld aan het
denken gezet. Hij legt uit hoe klimaatverandering wordt veroorzaakt en wat we er tegen kun
nen doen. Maar wat merken wij van die klimaatverandering in Zeeland? De dijken zullen
versterkt moeten worden en het weer gaat veranderen, maar wat gebeurt er verder? Wat
zijn de gevolgen van een toenemende temperatuur voor de Zeeuwse natuur?
[SXöxöxp ^SED (stel? SOSJSBO
BB S ES
De 'eersten' komen eerder
Het eerste kievitsei, de eerste zwa
luw, de eerste bloeiende pinkster
bloem... ze worden steeds eerder
waargenomen. De knoppen van
bomen lopen eerder uit en het broed-
seizoen begint vroeger en duurt
langer. Al deze veranderingen in de
fenologie van planten en dieren zijn
de eerste indicatoren van het opwar
men van het klimaat.
Areaal verschuivingen
Plantensoorten die leven in regio's
waar het 's winters vriest, beschik
ken over aanpassingen aan de kou.
Deze aanpassingen zijn bijvoorbeeld
knollen in de grond, zoals bij de
aardappel. Veel zuidelijke soorten
hebben deze aanpassingen niet en
kunnen hierdoor meer energie inves
teren in groei en voortplanting. Zo
groeien er in de toendra bijvoorbeeld
alleen kleine plantjes en struiken ter
wijl je reusachtige bomen juist tegen
komt in het tropisch regenwoud.
Omdat de zuidelijke soorten niet
beschikken over een kouderesistentie
kunnen ze maar tot een bepaalde
breedtegraad voorkomen. Op deze
manier beïnvloedt het klimaat,
samen met de interacties met andere
dieren en planten zoals concurrentie
en symbiose, waar welke soort voor
kan komen. De soort met de beste
aanpassingen voor een bepaalde
plaats zal daar uiteindelijk kunnen
overleven.
Door het opwarmen van de aarde zal
het geschikte leefgebied van planten
en dierensoorten zich gaan verplaat
sen richting de polen en hoger gelegen
gebieden. De centrale delen van hun
areaal zullen geschikt blijven, maar
aan de noord en zuidgrens van hun
areaal gaan er veranderingen optre
den. Het zuidelijke deel van het areaal
zal steeds minder geschikt gaan
worden, terwijl aan de noordgrens er
potentieel leefgebied bijkomt.
Niet alle noordelijker en hoger gele
gen natuurgebieden zijn hiervoor
geschikt. Voor de vegetatie bijvoor
beeld, spelen naast temperatuur en
neerslag ook het type bodem en de
aanwezigheid van nutriënten een
belangrijke rol.
In Nederland bevindt 25% van de
inheemse vaatplanten zich op de
grens van hun areaal. Als deze soor
ten hun areaal willen behouden, is
het belangrijk dat ze de noordelijke
leefgebieden kunnen bereiken.
Om een nieuwe geschikte plaats te
kunnen bereiken maken de meeste
plantensoorten gebruik van vecto
ren zoals de wind, water of dieren
(bijvoorbeeld via de vacht) om hun
zaden te verspreiden. Er zijn maar
enkele plantensoorten die zelf kun
nen bewegen, zoals het Tumbleweed
(het plantje dat in western films door
de woestijn rolt) en de "walking
palm tree" uit het regenwoud van
Midden en Zuid Amerika.
Het belang van goede verspreidings
capaciteiten geldt ook voor dieren.
De meest mobiele soorten (bijvoor
beeld vogels) zullen waarschijnlijk
naar verhouding minder last onder
vinden dan de kruipende dieren zoals
amfibieën.
Door klimaatverandering neemt niet
alleen de gemiddelde temperatuur
toe maar ook de extreme weersom
standigheden. Dit leidt tot meer
schommelingen in de populatie
grootte van soorten. Voor zeldzame
soorten, die meestal in kleine popu
laties voorkomen, is dit geen goed
nieuws. Wanneer deze verstoringen
toenemen, wordt de kans op regio
naal uitsterven groter.
Toename soortenriiksom
Het verbinden van natuurgebieden,
oftewel de aanleg van de Ecologische
Hoofd Structuur (EHS), draagt niet
alleen bij aan het instandhouden van
de huidige populaties, maar maakt
tevens de kolonisatie van nieuwe
soorten ten gevolge van klimaatver
andering mogelijk.
In Zeeland gaat het erg goed met
de realisatie van de EHS. Er zijn al
veel natuurgebieden verbonden en
Zeeland heeft dan ook een voor
sprong ten opzichte van veel andere
provincies.
In Nederland is het aantal zuidelijke
soorten dat kan profiteren van de
temperatuurstijging groter dan het
aantal noordelijke soorten dat op den
duur zal gaan verdwijnen. Doordat
de zuidelijke soorten de mogelijkheid
hebben om de natuurgebieden te
bereiken door middel van een goede
EHS, kunnen wij een toename in de
Studenten van de
Universiteit van Nijmegen
en Wageningen stelden het
boek 'Grenzen in
beweging' samen.
16 ZeeuwsLandschap
