in sommige zoute binnenwateren. In
Zeeland bestaan (bestonden) meerde
re namen voor levende stenen, zoals
palingbrood, zouterik, kaaskens, en,
in Oostburg, sinter-brokken.
Levende stenen zijn miniriffen die
worden gevormd door mosdiertjes.
Mosdiertjes zijn zeer kleine, vastzit
tende diertjes die in het water in
kolonieverband leven. De soort die
in Zeeland, Zuid- en Noord-Holland
in zoute binnenwateren riffen kan
vormen heet Electra crustulenta. De
mosdierkolonies zijn grauw wit, en
hebben door kalkafzettingen, een
harde steenachtige structuur. Ze kun
nen zo groot worden als een voetbal!
Hun vaak afgeplatte vorm leverde de
volksnaam 'kaaskens' op. Vandaar
de naam 'Kaaskenswater' voor een
bij Zierikzee gelegen inundatiekreek,
gevormd in 1576 tijdens de oorlog
met de Spanjaarden. Tussen levende
stenen komen veel andere organis
men voor, onder andere paling, wat
de naam 'palingbrood' verklaart. Of
in alle kreekgebieden waarin levende
stenen aanwezig zijn nog steeds
sprake is van echt levende stenen is
de vraag. Bij het laatste inventarisa
tie-onderzoek, uitgevoerd beginjaren
tachtig van de vorige eeuw, was al in
een aantal gebieden sprake van dode
levende stenen.
Levende stenen hebben altijd tot
de verbeelding gesproken. In het
meertje de Waal bij Rockanje, een
voormalige arm van de Maas, was
het voorkomen van levende stenen al
bekend sinds de 17de eeuw. In 1913
werd het bodemslib van dit meertje
geanalyseerd en werd vastgesteld
dat dit een hoog radiumgehalte had.
De radioactiviteit van dit slib zou de
verklaring vormen voor het ontstaan
van levende stenen. Dus, die mod
der zou goed zijn voor de menselijke
gezondheid. Bij het meertje werd een
kuuroord gebouwd, waar vervolgens
de welgestelden modderbaden kwa
men nemen (die konden in die jaren
vanwege de Eerste Wereldoorlog
geen buitenlandse kuuroorden
bezoeken). Echter, in 1918 moest
dit kuuroord weer sluiten, toen uit
nader onderzoek naar voren kwam
dat er helemaal geen sprake was van
een verhoogd radiumgehalte in het
bodemslib.
Ook bij Oostburg bleven de levende
stenen in het aangrenzende kreek-
gebied het Groote Gat mensen in
vervoering brengen. Hier heeft
omstreeks 1935 een zuster van het
plaatselijke katholieke St. Antonius
ziekenhuis met behulp van kinderen
zoveel levende stenen uit deze kreek
verzameld, dat ze genoeg materiaal
had om in de tuin van het ziekenhuis
een devotiegrot van Onze Lieve
Vrouw van Lourdes te bouwen. Bij
de sloop van het oude ziekenhuis is
helaas ook deze kapel afgebroken.
Anno 2010 spreken we over een
'wellness center'. Anno 2010, zult u
zich afvragen? Spreken we er dan nog
ooit over? Jawel! Er duiken inderdaad
weer plannen op voor luxe kuuroor
den langs de Zeeuwse kust, waarbij
zoutwaterbaden een belangrijk
onderdeel zullen gaan vormen.
Gert-Jan Buth is redacteur van
Zeeuws Landschap
De Terluchtse weel;
één van de klassieke
vindplaatsen van
levende stenen
(C. Jacobusse)
4:-vcs>; v -
Zeeuws Landschap 21