Zeeuwse
tarweteelt
(al®®?
In de vorige eeuw onderging de Zeeuwse landbouw een metamorfose die zo ingrijpend was dat
we ons nauwelijks meer kunnen voorstellen hoe het er vroeger aan toe ging. Hoe boerden boeren
zonder kunstmest en machines? Wat verbouwden ze op hun land? Met welke moeilijkheden kamp
ten ze? Overheidsarchieven, oude tijdschriften en verslagen van reizigers die de provincie bezoch
ten, lichten een tipje van de sluier op.
Wit en zwart
De grote omwenteling
Morgen slachten we
De tarweoogst in de
omgeving van Goes,
omstreeks 1650. De
arbeiders snijden het graan
met een sikkel. De halmen
zijn veel langer dan tegen
woordig.
(Zeeuws Archief, Middelburg)
T Paardenknechten waren
tussen 'half korte maand'
(februari) en Sint Maarten
vrijwel continu aan het ploe
gen. Op de foto paarden
knecht Paul Evertse op een
boerderij bij Haamstede,
omstreeks 1905.
(P. Boot, 'Het plattelandsleven van
Schouwen-Duiveland in vroeger tijd'.)
lijjlaitit
Zeeuws Landschap
- 1794. Op 10 november 1782 meldt
hij haar dat het de laatste tijd erg
nat is geweest. Het land rondom
de boerderij is door de herfstregens
'vloeibaar' geworden. Hij heeft
daardoor nog niet veel kunnen zaai
en. Maar hij klaagt niet. Morgen is
het Sint Maarten, van oudsher de
dag dat de paarden op stal worden
gezet. Het ploegen en al het andere
werk op het land is achter de rug.
Isaac heeft ondanks de regen blijk
baar toch een goed seizoen gehad
en wil dat vieren: 'Morgen slagten
wij de volle koe, den zegen van
het weijland. Wij bakken van de
nieuwe tarwe goed brood. De aard
appels zijn uit, de knollen wagten
en mama is in de kelder niet slegt
voorsien'. Allemaal eigen produc
ten, voegt hij eraan toe.
Isaac vermeldt het niet in zijn brief,
maar waarschijnlijk zal hij op Sint
Maarten ook zijn vier paarden
knechten uitbetalen. Ze zijn half
februari op de boerderij komen
wonen en hebben zo nu en dan al
een voorschot op het afgesproken
loon gekregen. Op 11 november
krijgen ze het restant contant
uitbetaald. De meeste knechten
gaan daarna naar huis of zoeken
onderdak bij familie, tot volgend
jaar februari. Waarschijnlijk blijft
één knecht op de boerderij achter
om de paarden op stal te verzorgen.
Verder zal hij samen met arbeiders
uit het dorp de graanoogst dorsen.
Na Sint Maarten wordt niet meer
op het land gewerkt. Het is te nat,
de onverharde kleiwegen zijn zo
goed als onbegaanbaar voor paard
en wagen.
Isaac had, net als de meeste land
bouwers op de Zeeuwse klei, een
akkerbouwbedrijf met een kleine
veestapel. Vermoedelijk beschikte
hij over minstens 60 hectare
landbouwgrond. Dergelijke grote
In de twintigste eeuw brachten
nieuwe gewasrassen, kunstmest en
machines een omwenteling teweeg
op de boerderij. De paarden werden
afgedankt, de arbeiders ontslagen,
de koeien verkocht. Veel boeren
stopten met hun bedrijf. De blijvers
namen het oude Middeleeuwse
landschap op de schop. Ze dempten
de reeën en duiven, draineerden het
land en ploegden de kleine, bolle
akkers plat. Ruilverkavelingen
gaven het boerenland een modern
aanzien.
Sommige aantekeningen en brie
ven van mensen die de periode
daarvoor van nabij hebben mee
gemaakt zijn bewaard gebleven.
Zo zijn recentelijk de brieven
teruggevonden die boer Isaac
Benteijn uit Scherpbier bij Groede
stuurde aan zijn zus Willemina in
Wemeldingeuit in de periode 1778
