Als vanouds
-»v.
Dordrecht. Eén tiende van de oogst
bleef achter op de boerderij als
zaaigoed voor de volgende oogst.
De rest was voor de Zeeuwse bevol
king. Arbeiders en ambachtlieden
kochten het graan rechtstreeks van
de boer, lieten het malen, en bakten
er zelf brood van, meestal in een
oventje achter het huis.
tegenwoordig. Een deel van de
stro-opbrengst werd gebruikt om
de zeewering te versterken met
zogenaamde 'krammatten'. Een
grote polder als Schouwen bijvoor
beeld, versterkte de dijken met ruim
200.000 vierkante meter kramwer
ken, waarvoor jaarlijks 225.000
schoven tarwe nodig waren.
jaar terug, tarwe bleef het meest
verbouwde gewas. Alles gaat als in
de dagen van ouds', schreef Isaac
Benteijn in 1791. Drie generaties
later, omstreeks 1880, kwamen er
voor het eerst wel grote veranderin
gen. De polders werden 's winters
droger en beter begaanbaar. De één
na de andere kleiweg werd verhard,
bemaling met stoommachines
zorgde voor betere ontwatering.
Het bouwland verslempte en ver
zuurde daardoor minder snel, zodat
de braak kon worden afgeschaft.
Ook de opkomst van nieuwe kunst
meststoffen droeg daaraan bij.
De traditionele bemesting van het
braakland met stalmest kon achter
wege blijven.
Boeren pasten hun werkwijze nog
verder aan. Ze gingen minder
tarwe en koolzaad verbouwen,
omdat de graanprijzen daalden
en koolzaad veel concurrentie
ondervond van de nieuwe brand
stof petroleum. Ze schakelden
over op suikerbieten, vanwege de
opkomende suikerindustrie. In
de twintigste eeuw verdween de
oude vruchtopvolging definitief
van het land. Tarwe is nog steeds
een belangrijk gewas, maar
neemt niet meer zo'n overheer
sende plaats in het bouwplan in
als vroeger.
Dr. PR. Priester is conserva
tor bij de gemeentelijke musea
Zierikzee en freelance historicus
Een perceel tarwe op
Zuid-Beveland in 2010.
(Peter Priester.)
Twee Zuid-Bevelandse
meisjes scheiden omstreeks
1910 'puike terwe' van stof,
kaf en kleine korrels ('smal
graan') met een wanmo
len. Het smal graan werd
verkocht, of, als het te slecht
was voor menselijke con
sumptie, als 'krienselterwe'
aan de kippen gevoerd.
(Gemeentearchief Goes)
Zeeuws Landschap
Ook de opbrengst aan tarwestro
was bijzonder groot. De hal
men waren minstens een meter
lang, aanzienlijk langer dus dan
Eeuwenlang veranderde er niet
veel in deze wijze van boeren. De
braak kwam iedere zeven of acht
