De gang van het Walcherse water; over watergangen op Walcheren Het blijkt een hardnekkig misverstand: de opvatting dat de watergangen die Walcheren sinds mensen heugenis doorkruisen, een overwegend natuurlijke oorsprong zouden hebben. Reden om eens nader in te gaan op de vraag hoe natuurlijk of onnatuurlijk de watergangen op Walcheren eigenlijk zijn. Waar ligt de grens tussen cultuur en natuur? Walcheren anno 1809: een indruk van het watergangen netwerk, met aanduiding van de plaats van de vier uit wateringssluizen Bron: Zeeuws Archief, KZGW, Zei. Illustrata I 137 Tegennatuurlijke kenmerken Al sinds de aanleg van een ring dijk in de twaalfde eeuw kampt Walcheren met een probleem dat als het ware ingebakken zit in de natuurlijke opbouw van het eiland. Overtollig regenwater kan niet wegstromen uit de lage poelge- bieden, omdat die aan alle kanten omgeven zijn door natuurlijke barrières in de vorm van hogere kreekruggen. En dus werden er ook dige A.W. Vlam, de latere A.W. Edelman-Vlam, die daar in 1942 als eerste op wees. Zij constateerde dat de watergangen de kreekrug gen doorsnijden en men dus mag aannemen dat 'het watergangen systeem, zooals dat op Walcheren bestaat, gegraven is'. Ook stelde zij vast dat de profielen van de meeste watergangen scherp in het veen zijn ingesneden, terwijl natuurlijke geulen heel andere profielen zouden hebben. Deels natuurlijke oorsprong Gegraven watergangen dus, maar dat neemt niet weg dat bij hun aan leg soms wel gebruik is gemaakt van al bestaande natuurlijke waterlopen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Veere, waar de water gang Middelburg-Veere deels in een geul ligt die daar ontstond bij een inbraak in de elfde of twaalfde eeuw. En kleinere erosiekreekjes zijn later ook veelvuldig gebruikt als basis voor sloten. Tot aan de al heel vroeg maatregelen getrof fen om dit probleem het hoofd te bieden. Er kwamen samenwer kingsverbanden onder de naam van wateringen, de basis van het huidige waterschap. Met vereende krachten werden watergangen gegraven om het water uit al die onderdelen van de grote poffertjes pan die Walcheren als het ware is, af toe voeren naar uitwaterings sluizen die aan de oostzijde van het eiland werden gesitueerd. Watergangen werden dus gegraven. Dat moet althans worden aange nomen, want in de archieven zijn er nauwelijks aanwijzingen voor hun aanleg te vinden. De water gangen blijken er al te liggen op het moment dat de oudst bewaarde rekening van de Polder Walcheren er begin vijftiende eeuw melding van maakt. Het moet ook worden aangenomen omdat de watergan gen 'tegennatuurlijke' kenmerken vertonen. Het was de bodemkun- sluis te Veere Dampoortse sluis Sr' ■itt/itr -ir rir i. irryytitrAe fL "7&/W, I Armn -ft i rrntiiAerfea (j 12 Zeeuws Landschap

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Landschap | 2011 | | pagina 12