De gang van het Walcherse
water; over watergangen op
Walcheren
Het blijkt een hardnekkig misverstand: de opvatting dat de watergangen die Walcheren sinds mensen
heugenis doorkruisen, een overwegend natuurlijke oorsprong zouden hebben. Reden om eens nader in te
gaan op de vraag hoe natuurlijk of onnatuurlijk de watergangen op Walcheren eigenlijk zijn. Waar ligt de
grens tussen cultuur en natuur?
Walcheren anno 1809: een
indruk van het watergangen
netwerk, met aanduiding
van de plaats van de vier uit
wateringssluizen Bron: Zeeuws
Archief, KZGW,
Zei. Illustrata I 137
Tegennatuurlijke
kenmerken
Al sinds de aanleg van een ring
dijk in de twaalfde eeuw kampt
Walcheren met een probleem dat
als het ware ingebakken zit in de
natuurlijke opbouw van het eiland.
Overtollig regenwater kan niet
wegstromen uit de lage poelge-
bieden, omdat die aan alle kanten
omgeven zijn door natuurlijke
barrières in de vorm van hogere
kreekruggen. En dus werden er ook
dige A.W. Vlam, de latere A.W.
Edelman-Vlam, die daar in 1942
als eerste op wees. Zij constateerde
dat de watergangen de kreekrug
gen doorsnijden en men dus mag
aannemen dat 'het watergangen
systeem, zooals dat op Walcheren
bestaat, gegraven is'. Ook stelde zij
vast dat de profielen van de meeste
watergangen scherp in het veen
zijn ingesneden, terwijl natuurlijke
geulen heel andere profielen zouden
hebben.
Deels natuurlijke
oorsprong
Gegraven watergangen dus, maar
dat neemt niet weg dat bij hun aan
leg soms wel gebruik is gemaakt
van al bestaande natuurlijke
waterlopen. Dat is bijvoorbeeld
het geval bij Veere, waar de water
gang Middelburg-Veere deels in
een geul ligt die daar ontstond bij
een inbraak in de elfde of twaalfde
eeuw. En kleinere erosiekreekjes
zijn later ook veelvuldig gebruikt
als basis voor sloten. Tot aan de
al heel vroeg maatregelen getrof
fen om dit probleem het hoofd te
bieden. Er kwamen samenwer
kingsverbanden onder de naam
van wateringen, de basis van het
huidige waterschap. Met vereende
krachten werden watergangen
gegraven om het water uit al die
onderdelen van de grote poffertjes
pan die Walcheren als het ware is,
af toe voeren naar uitwaterings
sluizen die aan de oostzijde van het
eiland werden gesitueerd.
Watergangen werden dus gegraven.
Dat moet althans worden aange
nomen, want in de archieven zijn
er nauwelijks aanwijzingen voor
hun aanleg te vinden. De water
gangen blijken er al te liggen op
het moment dat de oudst bewaarde
rekening van de Polder Walcheren
er begin vijftiende eeuw melding
van maakt. Het moet ook worden
aangenomen omdat de watergan
gen 'tegennatuurlijke' kenmerken
vertonen. Het was de bodemkun-
sluis te Veere
Dampoortse sluis
Sr' ■itt/itr -ir rir
i.
irryytitrAe fL
"7&/W,
I Armn -ft i rrntiiAerfea (j
12 Zeeuws Landschap