SPOREN UIT HET VERLEDEN VAN WEST-ZEEUWS-VLAANDEREN
EEN BELEGERD LANDSCHAP In de
GROTE DICHTHEID AAN FORTIFICATIES
STAATS-SPAANSE LINIES
Fred Schenk en Arco Willeboordse
Foto boven
De steenuil is
een geregelde
bewoner van oude
fortificaties
(Chiel Jacobusse)
Rechts boven
Tekening van fort
Kruisdijk door
Jac Prince
Tachtigjarige Oorlog werd er op het grondgebied
van de huidige gemeente Sluis hevig gevochten
tussen Spaanse en Staatse troepen. Wie West-
Zeeuws-Vlaanderen bezit, beheerst de monding
van de Schelde en daarmee de toegangsweg naar
de Vlaamse steden Antwerpen, Gent en Brugge.
Gedurende het einde van de 16e en de eerste
helft van de 17e eeuw hebben beide partijen dan
ook vele grote en kleine militaire bouwwerken
aangelegd om hun posities te versterken en
beschermen. Deze werken bestonden uit aarde
en water, materialen die in de streek uitbundig
aanwezig waren. De grootste lagen rond de steden
en bestonden uit poorten, wallen, bolwerken,
ravelijnen en grachten. Dergelijke stedelijke
verdedigingscomplexen werden vestingen
genoemd. Ze zijn nog steeds goed te zien bij onder
andere Sluis, Aardenburg en IJzendijke. Tussen de
steden lag een groot aantal kleinere forten, schansen,
redoutes, liniedijken en waterbarrières. Voorbeelden
zijn Retranchement, de Hans Vriezenschans bij
Oostburg en de Jufferschans bij IJzendijke.
De verdedigingswerken hadden tot doel om de
frontlinie en later de staatsgrens te beschermen tegen
vijandelijke invallers vanuit het zuiden. Tijdens de
Tachtigjarige Oorlog waren dat Spaanse, in de tweede
helft van de 17e en de 18e eeuw Franse legers.
De Staats-Spaanse linies beperken zich niet tot
West-Zeeuws-Vlaanderen. Ook in het midden en het
oosten van Zeeuws-Vlaanderen en aan de andere
kant van de grens (in Oost - en West-Vlaanderen)
werden vele versterkingen en verdedigingsstelsels
geconstrueerd. Zo vormden zich in de 17e eeuw als
In West-Zeeuws-Vlaanderen vertellen niet alleen dijken en kreekrestanten een verhaal over het
verleden van de streek, maar ook de vele restanten van militaire vestingwerken.
Veel objecten, die ooit onderdeel uitmaakten van de Staats-Spaanse linies in de Tachtigjarige
Oorlog, zijn in beheer van Het Zeeuwse Landschap. Deze overblijfselen hebben natuurlijk een
grote cultuurhistorische waarde, maar zijn ook landschappelijk en door hun natuurwaarden
van grote betekenis. De vestingwallen rond Retranchement en Aardenburg en de daartussen
gelegen schansen en redoutes, bijvoorbeeld, omsluiten het bedreigde leefgebied van
de beschermde boomkikker en kamsalamander en maken deel uit van de Ecologische
Hoofdstructuur. Het Zeeuwse Landschap probeert deze gebieden zoveel mogelijk beleefbaar te
maken voor het publiek.
ZEEUWS -10-LANDSCHAP
