t ïcrf aentte fertijrSrly fe,. fcy iStuyS m Vlaeuderen. vat*. f}i*n,e»n, r<
SS
In juli 2010 kocht Het Zeeuwse Landschap met steun van de Provincie en van
de Nationale Postcode Loterij de Kruisdijkschans in West-Zeeuws-Vlaanderen.
Vervolgens is er hard gewerkt aan de restauratie met als resultaat dat de
voormalige veldschans eind januari 2013 kon worden geopend.
VERGANE GLORIE
DE KRUISDIJKSCHANS
GERED EN GERESTAUREERD
door Marten Hemminga
xx
XXX
J
*1 "Fait «.ouvcU l^uawoUiS, b*j
Tekening van
de oude schans
(J. Snel) en een
compositie met
het buitenhuis
geprojecteerd op de
vroegere schans.
(K. Aschman,
In Arcadië)
De redoute Kruisdijkschans werd in 1639 ge
bouwd tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Er be
staan goede afbeeldingen van de schans uit die
tijd. Zichtbaar zijn een brede vierkante buiten
gracht, een hoge aarden wal met daarin een ste
nen toegangspoort, en in het hart van de schans
een stenen verdedigingstoren van drie verdie
pingen. Op een gegeven moment verloor het
complex zijn krijgskundige betekenis en begon in
1762 een tweede leven als buitenplaats, een fase
die tot ongeveer 1920 duurde. Om de verdedi
gingstoren geschikt te maken als woning was wel
een flinke verbouwing nodig waarbij de bovenste
verdieping verdween. Na 1920 tot 1995 werd het
geheel vervolgens gebruikt als agrarisch bedrijf.
Vanaf 1995 stond de woning leeg.
Op papier kreeg Het Zeeuwse Landschap een
historisch uiterst interessant complex. Waar
vind je nog een gebouw dat letterlijk zijn stenen
basis heeft in de Tachtigjarige Oorlog? Waar
stadhouder Frederik Hendrik, de befaamde
stedendwinger, zich nog persoonlijk mee heeft
bemoeid. Waar je de opvolgende gebruiksfasen
nog zo goed kan volgen in wat is overgebleven.
Anno 2010 was van de oude glorie van het ge
bouw echter weinig meer te zien. Het scheelde
weinig of het gebouw was door verval compleet
verloren gegaan. Oude foto's van de laatste
dagen als buitenplaats, zo tussen 1900 en 1920,
laten nog een op het oog goed onderhouden,
keurig en aantrekkelijk landgoedhuis zien,
waar het goed wonen moet zijn geweest. Maar
daarna volgde geleidelijke achteruitgang van de
gebouwen, onder meer gedurende de Tweede
Wereldoorlog. De leegstand in de laatste vijftien
jaar, waarin het niet of nauwelijks is onderhou
den, droeg sterk bij aan het verval. Wat Het
Zeeuwse Landschap dus in bezit kreeg was een
semiruïneus hoofdgebouw, zowel buiten als
binnen in zeer slechte staat. Met aanbouwen die
in eenzelfde deplorabele toestand verkeerden
en met bijgebouwen die er weinig beter voor
stonden.
ZEEUWS -12-LANDSCHAP
