Mooie historische stadjes, vliedbergen, eeuwenoude
verdedigingslinies: Zeeland heeft het allemaal. Maar
niets maakt Zeeland (of beter gezegd: het Deltagebied)
internationaal gezien in cultuurhistorisch opzicht
unieker dan het dichte netwerk van inpolderingsdijken
en het grote aantal verdronken dorpen. De dijken
en verdronken dorpen getuigen van de bijzondere
landschapsgeschiedenis van het gebied, van de
eeuwenlange strijd tegen het water. In Zeeland zijn
circa 120 verdronken dorpen gelokaliseerd. Van
sommige is de plek slechts bij benadering uit historische
documenten bekend, van een flink aantal andere
is de exacte locatie bekend door archeologische
vondsten. In de vaste expositie van Terra Maris is
een aparte ruimte gereserveerd voor de verdronken
dorpen van Zeeland, waar dergelijke bodemvondsten
zijn geëxposeerd. Op de foto een beeld daarvan. Op
de middeleeuwse kloostermoppen zijn drie potjes
opgesteld: een kogelpot van grijs aardewerk uit de
13e -14e eeuw, en twee potten van rood aardewerk,
elk voorzien van drie pootjes, uit het begin van de
15e eeuw. Deze vondsten zijn in langdurige bruikleen
van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ),
die beheerder is van het archeologisch depot van de
provincie Zeeland. De objecten zelf zijn niet zeldzaam;
zulke aardewerken potten werden algemeen gebruikt in
een huishouding, vooral voor de bereiding van voedsel.
Wat ze bijzonder maakt is dat ze afkomstig zijn van nu
in de bodem begraven dorpen. De twee potten van
rood aardewerk zijn afkomstig van het best onderzochte
verdronken dorp, Valkenisse. Dit dorp is in 1682 door
een zware stormvloed definitief verwoest, nadat het
al door eerdere overstromingen in verval was geraakt.
De van steunberen voorziene zware kerktoren van
zeven bij zeven meter bleef als indrukwekkend restant
nog tientallen jaren in het slik overeind staan, maar
verdween uiteindelijk ook, in het midden van de 18e
eeuw. Onder leiding van het SCEZ is jarenlang onderzoek
gedaan aan dit dorp. Een lastige klus, want de resten
liggen buitendijks in de Westerschelde, voor het schor
van Waarde. Maar de resultaten zijn indrukwekkend:
de opmetingen en vondsten hebben geleid tot een
behoorlijk compleet beeld van dit verdwenen dorp. De
opgravingsplattegrond is metersgroot weergegeven op
de wand van de tentoonstellingsruimte in Terra Maris.
De kerk met kerkhof, huizen er omheen, een weg van
veldkeien, een kasteel direct te oosten van het dorp,
het is allemaal is nauwkeurig in kaart gebracht. De rood
aardewerken potten op de foto zijn bij opgravingen
van het kasteel gevonden. Inmiddels is Valkenisse
opnieuw onder het slib verdwenen. In 2003 zijn twee
strekdammen aan weerszijden van het dorp gelegd,
waardoor in de luwte tussen de dammetjes klei en zand
kon bezinken. De restanten van het dorp zijn nu met
een dikke deken van slib bedekt, beschermd tegen de
eroderende kracht van hetWesterscheldewater.
Marten Hemminga
Foto
Kleine collage van
gevonden aarde
werk in verdronken
dorpen.
(M. Hemminga)
ZEEUWS -21-LANDSCHAP
