Voor de natuurbescherming is het vormen van een
mening over de toekomst van de zoute Grevelin-
gen en het zoete Volkerak-Zoommeer bepaald
geen sinecure. Of de keuzes die straks gemaakt
worden ook de juiste en toekomstbestendig zijn
- daarover blijven onzekerheden bestaan, stelt
dr. Aafke Brader. Naast beleidsmedewerker del
tawateren bij de Zeeuwse Milieufederatie is zij
secretaris van de coalitie Delta Natuurlijk. Daarin
zijn tien groene organisaties in zuidwest Nederland
verenigd, waaronder stichting Het Zeeuwse Land
schap. Het formuleren van een helder standpunt
wordt een krachtproef voor de coalitie.
DE GEBREKEN
Brader schetst kort de situatie in de meren. 'De
Grevelingen is niet alleen een prachtig water met
eilanden met een waanzinnige vegetatie. In de die
pere delen van de waterkolom is sprake van zuur
stofloosheid; als je onder water kijkt zijn er gewoon
veel dode stukken. Het Volkerak-Zoommeer heeft
een slechte waterkwaliteit, al is de algenbloei de
laatste jaren verminderd. Dat wordt toegeschreven
aan de komst van de quaggamossel, een exoot, die
veel algen wegfiltert. Het is onzeker of het dankzij
de mossel een duurzaam en gezond zoetwatersys
teem kan blijven.
De waterkwaliteit blijft een probleem. Eén hete
zomer en het meer kan weer gifgroen kleuren. Ik
denk dat het algenprobleem niet weg is, hooguit
ingedamd door die mossel. Aan de andere kant zijn
er in en om de meren wel zoete natuurwaarden.'
GROOTSTE ZOUTWATERMEER
De Grevelingen is het grootste zoutwater-
meer in West-Europa. Ontstaan door aanleg
van de Grevelingendam (1965) in het oosten
en de Brouwersdam (1971) in het westen. In
de Brouwersdam ligt een doorlaatsluis, in de
Grevelingendam een hevel. Natuur, watersport
en recreatie zijn de belangrijkste functies. Een
oppervlakte van bijna 14.000 hectare is aange
wezen als Natura2000-gebied. Langs de randen
liggen de voormalige Slikken van Flakkee en
Bommenede. De voormalige zandplaten zijn
eilanden: Hompelvoet, Veermans- en Stampers
plaat, Kabbelaarsbank en Dwars in de Weg.
Het Krammer-Volkerak en het Zoommeer be
slaan samen zo'n 8300 hectare. De randmeren
maken deel uit van de Schelde-Rijnverbinding
(Rotterdam-Antwerpen). Het Zoommeer ont
stond door aanleg van de Oesterdam (1986)
en van de Markiezaatskade (1983). Nadat het
Krammer-Volkerak door aanleg van de Volkerak-
dam (1969) al was afgescheiden van het Hol
lands Diep, verdween de getijdeninvloed door
bouw van de Philipsdam (1987), met daarin een
groot sluizencomplex. Natuurgebieden
zijn Rammegors, Slikken van de Heen en
Plaat van de Vliet.
ZOUT ALS EERSTE STAP
Het uitgangspunt is op zich simpel. 'De coalitie pleit
voor een natuurlijker en open delta', zegt Brader.
Heel duidelijk, maar makkelijker gezegd dan gedaan.
'Terug naar een volledig open delta is een utopie. De
dammen en dijken gaan we heus niet slechten. Als je
toch gaat sleutelen aan het systeem en gaat werken
aan bijvoorbeeld een beperkte dynamiek, dan moet
je goed weten of datgene wat je krijgt meerwaarde
heeft ten opzichte van de huidige situatie'. Als het
écht ernst is met werken aan een meer estuarien
karakter van de delta, dan is het zout maken van het
Volkerak-Zoommeer een mooie optie, vindt Brader.
Daar mag het niet bij blijven - er is ook getij nodig
(net als trouwens op de Grevelingen). 'Wanneer het
blijft bij zout zonder getij, dan is het de vraag of je
er echt iets mee opschiet? Als zout een eerste stap
is naar een opener en dynamischer delta met meer
estuarien karakter, dan graag. Maar je moet niet
van een zoete naar een zoute vissenkom. Daar zit
niemand op te wachten.'
Brader legt het nog maar eens uit. Dat de coalitie
Delta Natuurlijk zoveel mogelijk natuurlijke proces
sen nastreeft, betekent als belangrijkste speerpun
ten: getij, met een sediment- en nutriëntenstroom;
zoet-zout overgangen; zachtere land-water overgan
gen; een verbinding met getij tussen de randmeren
en Grevelingen.'Dat laatste is wel lastig met die
deltawerken. Je moet oppassen datje niet hetzelfde
zandhongerprobleem als in de Oosterschelde krijgt.'
INGEWIKKELDE ECOLOGISCHE BALANS
In de rijksaanpak komen de ideeën voor de Greve
lingen niet overeen met de opvattingen van Delta
Natuurlijk. Brader:'Onze smaak zit er niet bij. Dus
moeten we bij elk voorstel dat uit de visie rolt een
ecologische winst- en verliesrekening opmaken.
Voor de natuur geldt nu eenmaal niet zwart of wit,
aan of uit. Anderen hebben het makkelijker. De
schelpdierensector wil kweekpercelen, de scheep
vaart wil onder de bruggen door kunnen varen, de
recreatievaart wil overal kunnen varen. Wij willen
het beste voor de natuur. De overheid wil met alle
belangen rekening houden en dus komen er altijd
compromissen uit. Die moeten wij steeds opnieuw
afwegen.'
In feite gaat het bij de terugkeer van natuurlijke
processen, als altijd, gewoon om geld, constateert
Brader.'Dat is de platte waarheid. Als bijvoorbeeld
de waterkwaliteit in het Volkerak-Zoommeer stabiel
blijft, dan kiest de overheid niet voor de natuur. Dan
houdt ze liever de hand op de knip.' Ze weet dat de
maatschappelijke kosten- en batenanalyse die bij de
rijksstructuurvisie zit, een belangrijk instrument is
bij de afweging van belangen. Aafke Brader hoopt
dat ook de waardes die niet in euro's uit te drukken
zijn, mee zullen wegen bij de besluitvorming over de
wateren.
Rinus Antonisse is journalist en redactielid
Van ZEEUWSLANDSCHAP
ZEEUWS - 7-[ANDSCHAP
