■mm
tip!
STAATS-SPAANSE LINIES
Nog geen jaar geleden was de Kruisdijkschans, gelegen tussen Sluis en
Aardenburg, voor één dag weer de thuisbasis van een groep Staatse soldaten.
Alleen werden hun oefeningen ditmaal gade geslagen door honderden
enthousiaste bezoekers. De aanleiding was dan ook een stuk feestelijker dan
zo'n 400 jaar geleden.
ZIEN EN GELOVEN
De meeste objecten van de Staats Spaanse Linies
die nu nog, of weer, zichtbaar zijn, kunnen vrij
bezocht worden. In samenwerking met de VVV is
een fietsroute langs de schansen opgesteld. Ook
worden er begeleide fietsexcursies georganiseerd.
Voor een volledige duik in de geschiedenis van de
Staats-Spaanse Linies is een bezoek aan museum
Het Bolwerk in IJzendijke een echte aanrader.
En voor een kijkje door de schietgaten in de
Kruisdijkschans is weer een gelegenheid tijdens
het monumentenweekend in september. Zie ook
www.staatsspaanselinies.eu
Foto links
De Olieschans
in vogelvlucht
(L. Goossens)
Foto rechts
De Olieschans
is opgenomen
in fiets- en
wandelroutes
(K. van Veggel)
Foto
Fort Berchem na
reconstructie.
(N. van den Berg)
In de 17e eeuw werd de Kruisdijkschans ook regel
matig bewoond door Staatse soldaten, maar toen
was er sprake van een oorlogsdreiging vanuit
naastgelegen Spaanse gewesten. Nu werd de af
ronding van de restauratie van de Kruisdijkschans
feestelijk gevierd met het publiek.
OORLOGSRELICTEN
De Kruisdijkschans vormt een element in een
uniek verschijnsel dat het resultaat is van twee
eeuwen vrijwel continue oorlogsvoering binnen
het grensgebied tussen de Staatse en Spaanse
Nederlanden: een aaneenschakeling van ca. 450
militaire verdedigingswerken. Het gebied waarin
deze te vinden zijn strekt zich uit aan weerszijden
van de huidige landsgrens tussen het Nederland
en België en beslaat een gebied van zo'n 80 bij
40 kilometer. In de hele regio is een zestigtal
elementen nog goed herkenbaar in het land
schap. Zij bepalen mede de identiteit van de
grensstreek. Tien van deze verdedigingswerken in
West-Zeeuws-Vlaanderen, variërend van forten,
schansen, wallencomplexen en liniedijken zijn in
beheer bij Het Zeeuwse Landschap.
In tegenstelling tot de middeleeuwse kastelen
van steen werden de bouwwerken van de Staats-
Spaanse Linies veelal gemaakt van aarde. Verdedi
gingswerken konden hierdoor snel opgeworpen
worden. Maar nadat deze hun militaire functie
verloren hadden, werden ze ook vaak weer
'uitgevlakt'. Afgelopen jaren is vanuit een grens
overschrijdend project hard gewerkt om de nog
i x' f*.
Door Nanda van den Berg
aanwezige relicten beter zichtbaar te maken in
het landschap. Zo is in de natuurgebieden van Het
Zeeuwse Landschap een aantal schansen hersteld.
NU NATUUR
Het is overigens geen toeval dat veel van de ver
dedigingswerken in of nabij hedendaagse natuur
gebieden liggen. Vaak werden forten en schansen
aangelegd op strategische plaatsen dichtbij het
water of hoger gelegen wegen en dijken. Zo kon
de omgeving goed in de gaten worden gehouden.
Bij het naderen van vijandelijke troepen werden
herhaaldelijk dijken doorgestoken en daarmee
land onder water gezet. In rustiger tijden werden
deze gebieden vaak weer ingepolderd. De diepere
hoofdgeulen konden moeilijk worden droogge
legd en zijn nog steeds in het landschap aanwe
zig, deze vormen nu als het ware de aders van de
natuurgebieden in Zeeuws-Vlaanderen. Maar ook
wallencomplexen met restanten van voormalige