■mm tip! STAATS-SPAANSE LINIES Nog geen jaar geleden was de Kruisdijkschans, gelegen tussen Sluis en Aardenburg, voor één dag weer de thuisbasis van een groep Staatse soldaten. Alleen werden hun oefeningen ditmaal gade geslagen door honderden enthousiaste bezoekers. De aanleiding was dan ook een stuk feestelijker dan zo'n 400 jaar geleden. ZIEN EN GELOVEN De meeste objecten van de Staats Spaanse Linies die nu nog, of weer, zichtbaar zijn, kunnen vrij bezocht worden. In samenwerking met de VVV is een fietsroute langs de schansen opgesteld. Ook worden er begeleide fietsexcursies georganiseerd. Voor een volledige duik in de geschiedenis van de Staats-Spaanse Linies is een bezoek aan museum Het Bolwerk in IJzendijke een echte aanrader. En voor een kijkje door de schietgaten in de Kruisdijkschans is weer een gelegenheid tijdens het monumentenweekend in september. Zie ook www.staatsspaanselinies.eu Foto links De Olieschans in vogelvlucht (L. Goossens) Foto rechts De Olieschans is opgenomen in fiets- en wandelroutes (K. van Veggel) Foto Fort Berchem na reconstructie. (N. van den Berg) In de 17e eeuw werd de Kruisdijkschans ook regel matig bewoond door Staatse soldaten, maar toen was er sprake van een oorlogsdreiging vanuit naastgelegen Spaanse gewesten. Nu werd de af ronding van de restauratie van de Kruisdijkschans feestelijk gevierd met het publiek. OORLOGSRELICTEN De Kruisdijkschans vormt een element in een uniek verschijnsel dat het resultaat is van twee eeuwen vrijwel continue oorlogsvoering binnen het grensgebied tussen de Staatse en Spaanse Nederlanden: een aaneenschakeling van ca. 450 militaire verdedigingswerken. Het gebied waarin deze te vinden zijn strekt zich uit aan weerszijden van de huidige landsgrens tussen het Nederland en België en beslaat een gebied van zo'n 80 bij 40 kilometer. In de hele regio is een zestigtal elementen nog goed herkenbaar in het land schap. Zij bepalen mede de identiteit van de grensstreek. Tien van deze verdedigingswerken in West-Zeeuws-Vlaanderen, variërend van forten, schansen, wallencomplexen en liniedijken zijn in beheer bij Het Zeeuwse Landschap. In tegenstelling tot de middeleeuwse kastelen van steen werden de bouwwerken van de Staats- Spaanse Linies veelal gemaakt van aarde. Verdedi gingswerken konden hierdoor snel opgeworpen worden. Maar nadat deze hun militaire functie verloren hadden, werden ze ook vaak weer 'uitgevlakt'. Afgelopen jaren is vanuit een grens overschrijdend project hard gewerkt om de nog i x' f*. Door Nanda van den Berg aanwezige relicten beter zichtbaar te maken in het landschap. Zo is in de natuurgebieden van Het Zeeuwse Landschap een aantal schansen hersteld. NU NATUUR Het is overigens geen toeval dat veel van de ver dedigingswerken in of nabij hedendaagse natuur gebieden liggen. Vaak werden forten en schansen aangelegd op strategische plaatsen dichtbij het water of hoger gelegen wegen en dijken. Zo kon de omgeving goed in de gaten worden gehouden. Bij het naderen van vijandelijke troepen werden herhaaldelijk dijken doorgestoken en daarmee land onder water gezet. In rustiger tijden werden deze gebieden vaak weer ingepolderd. De diepere hoofdgeulen konden moeilijk worden droogge legd en zijn nog steeds in het landschap aanwe zig, deze vormen nu als het ware de aders van de natuurgebieden in Zeeuws-Vlaanderen. Maar ook wallencomplexen met restanten van voormalige

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Landschap | 2014 | | pagina 46