van Terra Maris
POTVISTANDEN
UIT Dl COLLECTIE
In onze collectie voorwerpen uit de walvisvaart,
die we in 1977 van de heer Versluijs uit
Colijnsplaat kregen, bevinden zich enkele
potvistanden. Dit zijn fraaie, grote, ivoren tanden
die sterk tot de verbeelding spreken. Waar zou
een potvis die voor gebruiken? Voor het doden
van een reuzeninktvis? U kent misschien wel
de plaatjes van een potvis die in de diepzee in
gevecht is met zulke dieren. Die kunnen werkelijk
erg groot worden. In 1887 spoelde er in de Lyall
Baai in Nieuw-Zeeland een exemplaar aan met
armen van wel 15 meter lengte! Daar heb je als
potvis toch wel een paar forse tanden voor nodig.
De bekende, grote tanden zitten bij de potvis
in de onderkaak. In de bovenkaak zitten ook
tanden, maar die zijn rudimentair: ze zijn niet
mooi gevormd en zitten onzichtbaar onder het
tandvlees. In de onderkaak zitten zo'n 18 tot 26
opvallende tanden, die ieder een paar honderd
gram tot wel een kilo zwaar kunnen zijn. Deze
tanden vallen in holtes die langs de bovenkaak
liggen. De meningen verschillen of een potvis
deze tanden gebruikt om zijn prooien te doden.
Een potvis kan inderdaad grote prooien vangen,
zo is gebleken. In de maag en darmen van
potvissen zijn restanten van reuzeninktvissen
gevonden en de littekens van zuignappen op
de huid van deze walvissen wijzen op flinke
strubbelingen met deze giganten. Maar er zijn
ook tandenloze potvissen en potvissen met
mismaakte kaken gevonden, die toch prima
doorvoed waren. Het hoofdvoedsel van de
potvis bestaat niet uit reuzeninktvissen, maar uit
pijlinktvissen, waarvoor tanden niet echt nodig
zijn. Het dier vangt deze prooi vermoedelijk niet
met de tanden, maar zuigt deze min of meer
op. Deskundigen denken dat de tanden van een
potvis vooral een rol spelen bij mannetjes die om
een vrouwtje strijden.
Hopelijk doet dit verhaal geen afbreuk aan uw
beeld van een Moby Dick die met monsters
strijdt, want de potvis blijft een dier van
superlatieven. Er is geen dier dat dieper kan
duiken (meer dan een kilometer) en langer
onder water kan blijven (vrouwtjes meer dan
50 minuten en mannetjes meer dan anderhalf
uur). Er zijn maar weinig dieren die meer kunnen
eten (mannetjes tot wel 1500 kilo per dag),
het is het meest luidruchtige dier (het maakt
klikgeluiden tot 230 dB) en het heeft de grootste
hersenen (meer dan 7 kilo). Weinig dieren
hebben een beter gehoor (walvisjagers worden
soms al op 15 kilometer afstand herkend) en
potvismoeders voeden hun jongen met melk met
een vetpercentage van wel 33%. Verdiept u zich
maar eens in een potvis. Dan zult u nog veel meer
boeiends tegenkomen en wilt u zich binnenkort
vast komen vergapen aan onze potvistanden.
Erik Speksnijder
Potvistanden uit de
collectie van Terra
Maris.
(E. Speksnijder)
ZEEUWS -19-LANDSCHAP
