'ml
mM
,;v.
I u
4
!jr rlfe
L#
sv «r
I JA
A-A'
De driedoornige stekelbaars (Gasterosteus aculeatus)
is een kleine, zijdelings afgeplatte vis uit de familie
van de stekelbaarzen (Gasterosteidae). Op de rug
bevinden zich drie harde stekels; soms zijn dit er
twee of vier. Ook achter iedere borstvin en voor de
anaalvin bevindt zich een stekel. De flanken zijn
zilverkleurig met zwarte strepen of vlekken. In de
paaitijd krijgen mannetjes een felrode onderzijde en
een blauwachtige rug en iris. Stekelbaarzen hebben
geen schubben, maar beenplaten. Hoe zouter het
water waar ze in leven, hoe meer van deze platen
ze op de flanken hebben. Ook worden ze in zout
water groter, tot circa twaalf centimeter. In zoet
water worden ze niet langer dan ongeveer acht
centimeter.
Driedoornige stekelbaars komt in een groot deel
van Europa voor. In Noord- en Zuid-Europa alleen
langs de kust en in Midden-Europa ook in het zoete
water van rivieren, meren, kanalen en sloten. Er
worden drie vormen onderscheiden. De Leiurus-
vorm leeft permanent in zoet water. De trekkende
Semiarmatus-mrm groeit op in zee en plant
zich voort in zoet water. De Trachurus-vorm leeft
permanent in zee. De voortplanting vindt plaats in
de periode van april tot juni. Het mannetje bouwt
met een lijmachtige afscheiding een nestje van
planten of zand en lokt het vrouwtje hierheen met
zijn baltsgedrag. Na het bevruchten van de eieren
bewaakt het mannetje het nest. De driedoornige
stekelbaars is een zichtjager en voedt zich onder
andere met kleine waterdiertjes, maar ook met kuit
en larven van andere vissen, (bron; www.ravon.nl)
waar die niet voorkomt. In veel gevallen betreft
het echter de Leiurus-vorm (zie tekstkader) die niet
trekt, maar jaarrond in het brakke of zoete water
leeft. De stekelbaarzen zijn het talrijkst in wateren
waar weinig roofvis aanwezig is. In de praktijk zijn
dat ondiepe sloten, overstromingsvlakten of dicht
begroeide kreekoevers. Een typisch leefgebied waar
ze in Zeeland floreren zijn de brakke binnendijkse
sloten, waar ze vrijwel het alleenrecht hebben.
TAFELTJE DEKJE
Momenteel nemen Waterschap Scheldestromen,
Provincie Zeeland en Rijkswaterstaat vanwege
Europese verplichtingen (Kaderrichtlijn Water)
Een kleine zilver
reiger heefteen
driedoornige
stekelbaars
gevangen.
(C. Jacobusse)
EZWV. |L
HdS»
Via de oude suatiesluizen kunnen ze met moeite
binnenglippen, maar op de meeste locaties staan
tegenwoordig onpasseerbare gemalen. De visjes die
wel door de dijk komen, ontmoeten echter snel nieu
we migratieknelpunten, zoals gemalen en stuwtjes.
Op de verspreidingskaart is te zien dat de drie
doornige stekelbaars toch wijdverbreid in Zeeland
voorkomt. Hoewel niet de talrijkste van onze pro
vincie, is de vis zonder twijfel de wijdverspreidste. Er
is waarschijnlijk geen vierkante kilometer te vinden
UUUUUip
maatregelen waarvan de trekkende stekelbaars sterk
kan profiteren. Tegelijkertijd trekken straks ook soor
ten als paling, bot, brakwatergrondel en zelfs sprot in
toenemende mate mee de polder in. In tegenstelling
tot de driedoornige stekelbaars niet om te paren,
maar om snel en veilig op te kunnen groeien en
vervolgens weer naar zee te trekken. Talloze vis-
migratieknelpunten zijn of worden de komende
jaren aangepakt. Er vindt daarnaast monitoring
plaats om te kijken of de maatregelen effect hebben.
De opgedane kennis wordt toegepast bij de aanleg
van nieuwe, verbeterde vispassagesystemen. Met
name de vistrappen die door de zeedijken gaan, zijn
innovatieve en kostbare systemen waar nog volop
mee geëxperimenteerd wordt. De eerste resultaten
zijn bemoedigend.
Ook natuurbeheerders in Zeeland zullen steeds
meer rekening moeten houden met vismigratie. Als
straks de meeste polderwateren weer doortrekbaar
zijn voor vissen, moeten ook de natuurgebieden met
hun eigen waterpeil bereikbaar zijn. Daarvoor zijn
relatief eenvoudige vispassages nodig. Hier profite
ren uiteraard niet alleen de vissen van, maar ook de
viseters, zoals lepelaars, zilverreigers, zaagbekken en
futen.
P. Calle is medewerker ecologie van stichting
Het Zeeuwse Landschap
Verspreiding van
de driedoornige
stekelbaars in
Zeeland.
ZEEUWS -11-LANDSCHAP
