DCTEI r
Onlangs is een bijzonder onderdeel
van de Kruisdijkschans gerestaureerd:
de apart aangelegde voorraadkelder.
Vermoedelijk was het eerst een
ijskelder, die later gecombineerd
is met een aardappelkelder. IJs en
aardappelen zullen er niet meer worden
bewaard. De kelder is nu een ideale
winterverblijfplaats voor vleermuizen
en amfibieën.
F
e
'-i'. -sss-a#»*®.-
De voorraadkelder
van de Kruisdijk
schans na de
restauratie.
(F. Schenk)
door Fred Schenk
en andere knollen of vruchten lagen in de kelder
droog en koel en verrotten zo niet.
Rond 1762 veranderde de Kruisdijkschans van
een fortificatie naar een bescheiden buitenplaats.
De stenen redoutetoren werd tot het huidige
statige huis verbouwd. Buitenplaatsen op
voormalige schansen zijn een typisch Zeeuws-
Vlaams verschijnsel. Zo zijn er de Moffenschans bij
Terneuzen, de Elderschans, de Krabbeschans en
de buitenplaats Bloemendaal op de Aardenburgse
Wallen en mogelijk ook de Jufferschans bij
IJzendijke.
Bij de restauratie is de voorraadkelder op de
resterende originele muren met rode IJssel-
steentjes hersteld. Over de ingang met vijf
treden aan de westgevel is een dubbel valluik
geplaatst. In de zijde tegenover de ingang
is een ventilatieopening gemaakt. Deze was
ook al eerder aangebracht, mogelijk toen het
gebouwtje als aardappelkelder in gebruik
kwam. De voorraadkelder is nu een ideale
winterverblijfplaats voor vleermuizen en
amfibieën. De vleermuizen kunnen erin komen
via een extra uitsparing van enkele centimeters
bij de ventilatieopening. De laatste ligt op
maaiveldhoogte, waardoor ook de amfibieën de
kelder kunnen bereiken. Zij kunnen ook door de
allerkleinste kiertjes bij de toegang naar binnen
kruipen. Kom gerust eens kijken. Het gebouwtje is
buiten de winterslaapperiode vrij te bezoeken.
De voorraadkelder stamt van vóór 1824; deze is al
ingetekend op de eerste gedetailleerde kaart van
de Kruisdijkschans uit dat jaar. Het grotendeels
ingegraven bouwwerkje was in de twintigste
eeuw of zelfs al eerder afgedekt met een laag
grond, met een raamwerk met dakpannen erover.
Dat was bedoeld om vertrapping door het vee te
voorkomen. De ijskelder was vroeger een soort
koelkast. Die was geplaatst in de buitenomwalling
van de schans, nabij de gracht. Elke winter werden
hier blokken ijs uitgehakt en in de kelder gedaan.
De laag grond over het bouwwerkje hield de
kou binnen en de warmte buiten. In de zomer
konden drank en voedsel gekoeld worden met
brokken ijs uit de kelder. Boven het ijs kon voedsel
opgehangen worden, zodat men het langer kon
bewaren. Met de komst van elektrische koelkasten
verloren ijskelders hun functie en raakten in
verval.
Na 1900, toen de Kruisdijkschans als boerderij
diende, was de kelder een aardappelbewaar
plaats. Vroeger bewaarden veel boeren een deel
van de oogst voor eigen gebruik. Daarvoor was
een droge en koele plek nodig. Ook moest de
bewaarplaats 's winters vorstvrij zijn. Aardappels
De kelder vóór de
restauratie.
(F. Schenk)
Fred Schenk is hoofd terreinbeheer Zuid van
stichting Het Zeeuwse Landschap
