WALICHRUM, EEN BELANGRIJKE
VROEGMIDDELEEUWSE NEDERZETTING
Achter de duinen van de noordkust van Walcheren woonde in de vroege middeleeuwen,
aan het einde van de Romeinse tijd, de hardwerkende bevolking van Walichrum. In 837
landden de eerste Vikingen op het eiland. Ze brachten ramspoed en ellende Enkele
generaties later slokten het stuivende zand en de oprukkende zee de vestiging op.
De boeren, vissers en andere bewoners van de
welvarende nederzetting Walichrum zagen de
drakenschepen al van ver aankomen. Zouden het
handelaren zijn die wilden rusten, eten en drinken
inslaan en goederen ruilen? Door berichtgeving
uit andere streken wist men wat het verschijnen
van die schepen ook kon betekenen: plunderen,
moorden en verkrachten. Dat laatste was het geval
in 837. Voor de roofzuchtige Vikingen was Walcheren
bovendien een prima uitvalsbasis, zowel om in het
binnenland overvallen te plegen op de kloosters
met hun goudschatten, als om de Noordzee over te
steken naar Engeland. Hoe rampzalig de overval op
Walcheren is verlopen, weten we door het verslag in
Door Aagje Feldbrugge
de Annales Fuldenses, de Frankische annalen over
de periode 840 tot 901
HET WALCHERSE LANDSCHAP VAN DIE TIJD
In de negende eeuw steeg de zeespiegel beetje
bij beetje. Het zoute water brak steeds vaker door
de brede strandwal die de zee van het achterland
in het deltagebied scheidde. Er vormde zich een
getijdengebied met slikken, platen en schorren,
met aan de zeezijde Walcheren: strand, duinen en
een strook aflopend achterland. Het was een soort
waddeneiland, veel beter bereikbaar over zee dan
via het wad. Pas bij de Brabantse Wal en de Vlaamse
zandgronden had je weer vaste grond onder de
naar de 'Duinburg', een zogenoemde ringwalburg
die de bewoners laat in de negende eeuw rond hun
woningen opwierpen, tegen de aanvallers vanaf
zee. Gedurende de negende eeuw was er in het
kustgebied sprake van een constante dreiging van
Vikingaanvallen. Ook de 'Middelburg' (de middelste
burg) en de 'Souburg' (de zuidburg) waren
dergelijke ronde verdedigingsburgen. Schouwen
had zijn burg bij Burgh en Zeeuws-Vlaanderen had
de Oostburg.
voeten. Op de schorren hield de bevolking schapen
voor vlees, wol en huiden. Aan de kust won men
zout. Het was handelswaar voor de Walchenaren.
ROMEINSE VONDSTEN OP HET STRAND
Of er na de Romeinse tijd tot aan de hoge
middeleeuwen (1000-1400) altijd mensen op
Walcheren zijn blijven wonen, is archeologisch
nog niet aangetoond. De oudste voorwerpen
van Walichrum stammen uit de zesde a zevende
eeuw. Deze objecten, waaronder mantelspelden
en pijlpunten, bevinden zich in de oudste
archeologische collectie van Zeeland, die van
het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, kortweg Zeeuws Genootschap
genaamd. De eerste Zeeuwse vondsten (er zijn ook
oudere buitenlandse) in deze collectie zijn gedaan
op de stranden van Walcheren. Veel mensen kennen
de Romeinse Nehalennia-stenen die vanaf 1647 bij
Domburg tevoorschijn kwamen. Minder bekend is
dat een paar jaar later en enkele honderden meters
oostelijker 's winters, bij zware stormen, grafvelden
blootspoelden. Op een zeventiende-eeuwse kaart
door Visscher en Roman staat de plaats aangegeven
als'Woningen der oude Gothen'. In houten grafkisten
lagen geraamtes, vaak met sieraden, muntjes en een
enkele pot of beker.
HANDEL
Zoals gezegd was scheepvaartverkeer langs
de kusten en over de groter rivieren heel goed
mogelijk en we weten dat er in de middeleeuwen
ondanks de voortdurende dreiging door de
Vikingen ook een levendige handel bestond tussen
de Scandinavische, Friese en Angelsaksische
kustbewoners. Walcheren verhandelde wol en zout
in ruil voor metalen, hout, natuursteen, aardewerk,
barnsteen en glas. Walichrum was in die tijd qua
belang te vergelijken met Dorestad aan de Rijn en
Quentovic aan de Franse noordkust.
WALICHRUM BEDOLVEN ÉN BLOOTGESPOELD
Toen in het midden van de zeventiende eeuw de
golven bij ruig winterweer het strand teisterden,
kwamen in de onderliggende kleilaag de resten
van de nederzetting af en toe aan de oppervlakte.
In 1860 kwamen er op het strand ook resten van
gebouwen tevoorschijn: dragende constructies
en vlechtwerk voor wanden en omheiningen. De
Oostkapelse kunstenaar J.C. Frederiks schetste
een plattegrond van het terrein. Lag hier vroeger
een nederzetting op het strand? Nee, het
landschap was in de loop van
de voorgaande eeuwen
veranderd. De heersende
westenwind blies
de duinen steeds
verder landinwaarts
en uiteindelijk
over Walichrum
heen. De kust is
inmiddels nog
verder afgeslagen.
Walichrum ligt nu
ver in zee.
BURGEN
Uiteindelijk kregen de
middeleeuwse bewoners
van Walichrum dus zoveel last
van het stuifzand, dat ze hun boeltje oppakten en
naar een wat verder zuidwestelijk gelegen plaats
verhuisden, het huidige Domburg. In 2010 zijn
daar bij opgravingen in het centrum voorwerpen
gevonden die qua datering aansluiten bij de
vondsten van het strand. De plaatsnaam verwijst
De voorwerpen die van Walichrum getuigen
zijn niet opgegraven, maar opgeraapt. Sinds
1647 liepen de kustbewoners 's winters langs
het strand om op de kleibanken te speuren naar
middeleeuwse voorwerpjes. Die werden vaak bij
leden van het Zeeuws Genootschap ingeleverd.
De datering van de gevonden munten, de
stijlkenmerken van de metalen siervoorwerpjes
en het gevonden aardewerk geven samen zicht
op de tijd waarin de nederzetting floreerde. Er is
tevens gereedschap voor verschillende ambachten
gevonden, wapens voor de strijd en de jacht
en resten van dieren. Ook zijn er bewijzen van
handel aangetroffen in de vorm van gewichtjes en
verschillende soorten betaalmiddelen. In 2019 viert
het Zeeuws Genootschap zijn tweehonderdvijftig-
jarig jubileum. Dat vormt een mooie aanleiding
om de archeologische vondsten van het strand in
museum Terra Maris het verhaal van Walichrum te
laten vertellen.
A. Feldbrugge is conservator van de archeologische
collectie van het Zeeuws Genootschap
i T?1 «AiOl
i'V"
Het strand bij
Oostkapelle in
1866, met de res
ten van Walichrum
- door N. School
meester naar
J.C. Frederiks.
(Zeeuws Archief,
Zeeuws Genoot
schap, Zelandia
lllustrata
Aanwinsten,
nr. 172)
CLUl IJ lïb
ZEEUWS-8-LANDSCHAP
Vanuit de lucht is
de middeleeuwse
ringwalburg in
Oost-Souburg nog
erg duidelijk te
herkennen.
(GoogleMaps)
Reconstructie van
een sleutelhan
ger, inclusief het
originele deel dat
op het strand tus
sen de restanten
van Walichrum
gevonden is.
(A. Feldbrugge)
ZEEUWS-9-LANDSCHAP
