De laatste jaren neemt de aandacht voor de insecten en vogels van het boerenland
toe. Die komen steeds verder in de verdrukking. Insectenpopulaties storten in en
de vogels die hiervan afhankelijk zijn gaan hard achteruit. Aangezien Zeeland voor
tweederde uit agrarisch gebied bestaat, is dit een echt Zeeuws probleem. Voorheen
algemene soorten als veldleeuwerik en patrijs zijn zeldzaamheden geworden, terwijl
grauwe en gele gorzen in onze provincie helaas al uitgestorven zijn.
Het merendeel van het Zeeuwse platteland is in
gebruik voor intensieve akkerbouw. Hier merken
we sterk de effecten van de almaar intensiverende
landbouw. Al vijftien jaar geleden wendde Het
Zeeuwse Landschap onder leiding en op initiatief
van de afscheid nemende directeur Marten
Hemminga de blik op het boerenland, buiten de
eigen terreinen. In 2004 begonnen we in het project
Agrarisch Natuurlandschap met het aanplanten
van streekeigen hagen op Walcheren, waar na de
Tweede Wereldoorlog vele honderden kilometers
heg verdwenen waren. In 2006 werd Hoeve Van
der Meulen met 35 hectare grond verworven.
Ook daar ging het (mede) om het keren van de
teloorgang van plattelandsnatuur. De grond ligt
grotendeels buiten het Natuurnetwerk Zeeland en
wordt samen met boeren beheerd om ouderwetse
boerenlandnatuur terug te brengen. We willen
nog actiever buiten natuurgebieden met boeren
gaan samenwerken aan de bescherming van
boerennatuurwaarden. De komende jaren willen
we bijdragen aan het ontwikkelen van een nieuwe
vorm van landbouw waarbij weer ruimte is voor
natuur: natuur-inclusieve landbouw. Met een
akkervogelproject op Schouwen-Duiveland is
daarvoor een cruciale eerste stap gezet.
VIER JAAR SAMENWERKEN OP SCHOUWEN
DUIVELAND
Boerenlandnatuur, het zit hem al in de naam, is
het beste met de landbouw zelf te beschermen.
Om deze reden vraagt het beschermen en
herstellen van boerenlandnatuur om een nieuwe
aanpak. Aangezien zo'n groot deel van Zeeland
boerenland is, vraagt het probleem om een
grootschalige aanpak. Daarom zijn we in 2015
op Schouwen-Duivenland begonnen aan een
gebiedsproces rondom de Stolpweg en Burghsluis.
Dit heeft geleid tot een intensieve samenwerking
met boeren waarmee we actief en succesvol
boerenlandvogelpopulaties beschermen en
herstellen. De middelen die we hiervoor inzetten
zijn grond en tijd. Doordat we grond in eigendom
hebben en deze verpachten, kunnen we boeren
interesseren om samen te werken. We bieden
hen de ruimte om op onze akkerpercelen te
experimenteren met nieuwe maatregelen en
aangepaste technieken. Door ook afspraken te
maken voor hun eigen gronden wordt een veel
groter gebied natuurvriendelijker gemaakt dan
wat we er in eigendom hebben. Deze efficiënte
inzet van eigendommen buiten het natuurnetwerk
noemen we het'multiplier effect'. Zo werken we nu
op Schouwen-Duivenland met tien boeren samen
om een gebied van 500 hectare steeds duurzamer
te maken, in het belang van zowel de boeren als de
boerenlandnatuur.
Het van de grond tillen van zo'n gebiedsproces gaat
niet vanzelf: het vraagt veel tijd en overleg om als
natuurorganisatie en boeren samen te werken in het
gewone boerenland. Ecologen en boeren moeten
veel kennis en ervaring uitwisselen om samen tot
werkbare ideeën te komen. Ook omdat elk bedrijf
Ga gratis mee met de donateurs
excursie naar het project op
Schouwen-Duiveland.
Zie info bij Eropuit!
anders is en altijd om maatwerk vraagt.
Maar alle ingezette aandacht en tijd beginnen
nu echt resultaten op te leveren. Niet alleen is de
resterende populatie akkervogels veiliggesteld,
maar ook zien we gestaag herstel in de aantallen
broedende veldleeuweriken en patrijzen.
GROOTSCHALIG BOEREN IN KLEINSCHALIG
LANDSCHAP
De kleinschaligheid is in de laatste decennia uit het
boerenlandschap verdwenen. In een experiment
op Schouwen proberen we deze kleinschaligheid
weer terug te brengen en daarbij de bedrijfsvoering
voor de boer werkbaar en efficiënt te houden.
De boeren telen in nauw overleg met ons drie
gewassen in stroken op percelen, waar voorheen
monocultuur stond. Ze richten het zo in dat het zo
min mogelijk extra tijd kost. Deze afwisseling van
gewassen zorgt er bijvoorbeeld voor dat broed
en foerageerplekken weer dicht bij elkaar liggen
of zorgt voor uitwijkmogelijkheden wanneer er
gewasbewerkingen plaatsvinden. Maar hopelijk
werken de stroken ook als barrière tegen ziektes,
schimmels en plaaginsecten, zodat er minder
bespuitingen nodig zijn.
We zien in ieder geval al dat akkervogels in de
percelen met 'strokenteelt' broeden. Met het
experiment beogen we een goede balans tussen
kleinschaligheid en werkbaarheid te vinden,
waarbij er meer ruimte voor (nuttige) insecten
en akkervogels ontstaat. Zo levert Het Zeeuwse
Landschap met de deelnemende boeren een
eigen bijdrage aan de landelijke zoektocht naar de
invulling van natuur-inclusieve landbouw.
RONDOM HOEVE VAN DER MEULEN
We willen in de komende jaren meer van zulke
processen op gang brengen in Zeeland. Zo zijn
we vorig jaar al begonnen rondom Hoeve Van der
Meulen. Ook hier zoeken we de samenwerking
op, met boeren, de agrarische natuurvereniging,
Natuurmonumenten, Landschapsbeheer Zeeland en
grondeigenaren. We hopen er op een vergelijkbare
manier boerenlandvogels te beschermen. Hier
broeden bijvoorbeeld de inmiddels zeldzame
zomertortel, de kneu en de gele kwikstaart nog
en we hopen deze soorten van een kleinschalig
landschap de wind in de zeilen te geven.
Natuurlijk zijn het nog maar bescheiden stappen
voor het herstel van onze boerenlandnatuur, die
tijdens het directeurschap van Marten Hemminga
gezet zijn. Maar ze zijn wel heel belangrijk, omdat ze
in meerdere opzichten een ommekeer vormen in het
denken over behoud van de natuur op het platteland.
Typische boerenlandvogels als veldleeuwerik en
koekoek hebben altijd een grote voorliefde van
Marten gehad. Hij zal vast ook in de toekomst vol
spanning uitkijken hoe het deze soorten in onze
projectgebieden en daarbuiten vergaat!
C. Vreugdenhil is medewerker ecologie van stichting
Het Zeeuwse Landschap
Door Chris Vreugdenhil
De kneu is een
belangrijke
doel soort in het
project rond Hoeve
Van der Meuten.
(C. Jacobusse)
ZEEUWS - 20- LANDSCHAP
Dfte aliwrand bwfc^wae- deLt*»
Stroken teelt langs
de Stolpweg.
Het boerenland
krijgt weer een
kleinschalig
aanzien.
(Het Zeeuwse
Landschap)
Ook akkerranden
maken onderdeel
uit van de boeren
landprojecten
van Het Zeeuwse
Landschap.
(C. Jacobusse)
ZEEUWS-21
