natuur en door aanleg van woonwijken, wegen en
bedrijfsterreinen. Voor Zeeland geldt dat echter
veel minder. Hoewel moeilijk met harde cijfers aan
te tonen, werd Zeeland de laatste zeventig jaar
ongetwijfeld heel veel groener.
Niet overal gewenst
Zeeland was altijd een provincie met over grote
delen vergezichten en horizon. Door de vergroening
is dit open landschap veranderd. Ecologisch gezien
zijn bomen niet overal gewenst. Weidevogels
gedijen het beste in open landschappen, zonder
bomen en struwelen waar rovers in kunnen
schuilen. De Zeeuwse bloemdijken genoten vroeger
internationaal grote faam om hun plantenrijkdom.
Maar verstruweling en verbossing vormen nu echter
een probleem, aangejaagd door de stikstofdepositie,
wat ten koste gaat van de vegetatie. Bloemdijken
mogen volgens de natuursubsidieregels maximaal
voor 20% uit struweel bestaan. Daarom verwijderen
de beheerders er bomen en struiken. Ook de duinen
zijn zo teveel bebost geraakt, wat de biodiversiteit
verlaagt. Vanuit de Programatische Aanpak Stikstof
(PAS) zijn ze daarom weer'opgeschoond'.
Meer koolstofbinding in bomen?
Zolang bomen groeien leggen ze koolstof vast.
Vanwege klimaatdoelen wordt overwogen meer
bomen te planten. Hierbij zijn veel redenen voor
nuance te geven. Als eerste een principieel aspect.
Het is onmogelijk om verbruik van fossiele brandstof
- met duurzaam vastliggende koolstof - goed te
compenseren met vastlegging in veel snellere
kringlopen. Immers, bomen leggen koolstof alleen
vast zolang het houtvolume toeneemt.Takelt een
boom uiteindelijk af, dan komt er weer koolstofvrij
en uiteindelijk - na complete vertering van het hout
- is de balans weer neutraal. Om de koolstof nog een
tijd te binden moetje een boom juist kappen op
het moment dat hij het grootste volume heeft, om
er dan bijvoorbeeld meubels van te maken. Zo blijft
het in ieder geval nog een poos gebonden. Maar dat
willen we juist niet, want op dat moment heeft zo'n
monumentale boom de hoogste natuurwaarde! Dat
geldt ook voor bossen. Zolang het areaal toeneemt
en de bomen groeien, wordt koolstof gebonden.
Een natuurlijk, volwassen bos legt echter veel minder
koolstof vast; daar heersen natuurlijke kringlopen en
blijft alles in evenwicht. Er is alleen een toename van
organische stof in de bodem met enigszins stabiel
gebonden koolstof. Maar dat is relatief weinig. Zelfs
slikken die opslibben leggen meer en structureler
koolstof in de bodem vast. Het meeste hout uit de
Zeeuwse bossen wordt helemaal niet duurzaam
gebruikt. Een groot deel wordt verwerkt tot pallets,
die na enkele keren gebruik weggedaan worden.
Een ander substantieel deel gaat naar energie
centrales, waar de koolstof na verbranding weer
vrijkomt.
EASAC, de Europese koepelorganisatie voor de
wetenschap, publiceerde in oktober een studie die
aantoont dat energiewinning door aanplant en
daarna opstoken van bomen in energiecentrales
tamelijk inefficiënt is. Daarnaast zijn er meer nadelen,
zoals uitstoot van fïjnstof. Voor een reële bijdrage
aan het oplossen van het klimaatprobleem moet een
extreem groot areaal bos worden aangeplant, waar
de biodiversiteit beperkt zal zijn. Want er zal steeds
worden geoogst op het moment dat dat rendabel is.
Het idee dat het snel groeiende energieverbruik voor
een flink deel te compenseren is met bosaanplant,
zal al snel irreëel blijken: er is mondiaal onvoldoende
ruimte. Eigenlijk helpt slechts één ding echt:
onmiddellijk afbouwen van het gebruik van fossiele
brandstoffen.
Iedere boom compenseren?
Voor iedere gekapte boom moet er weer één terug,
is een veel gehoorde wens. De praktijk is soms
echter ingewikkeld. Een deel van de gekapte bomen
is namelijk spontaan gekiemd en opgegroeid.
Daarnaast zijn er ook in Zeeland in veel terreinen
al zoveel bomen aangeplant, dat daar eigenlijk
geen ruimte meer is. Soms schiet de compensatie
daardoor een beetje uit de bocht. Zo zijn er dijken
met bomen waaronder zich een bosvormige
vegetatie van halfwas bomen en struiken heeft
ontwikkeld. Na de kap van de bomen moet worden
herplant, maar dan moet wel eerst het jonge bos
weg om de aanplant een kans te geven
De Nationale Bosstrategie (in voorbereiding) stelt
nu voor om in Nederland 6000 hectare bos in
natuurgebieden aan te planten. Als dat vanuit de
natuurdoelen wenselijk was geweest, dan was dat
bos er vanzelfsprekend al. De toenemende druk
om extra bomen voor klimaatdoelstellingen aan
te planten lijkt ten koste te kunnen gaan van de
wens om met name daar bomen aan te planten
waar ze landschappelijk en ecologisch gewenst
zijn. Het Zeeuwse Landschap houdt zeer zeker
wel van bomen. Wat is er mooier dan een oud
bos vol paddenstoelen en monumentale bomen?
Nieuw bos is welkom in Zeeland. De aanplant vergt
echter wel een zorgvuldige afweging, waarbij
klimaatdoelstellingen kunnen botsen met die van
biodiversiteit.
L Cal Ie is medewerker ecologie van stichting
Het Zeeuwse Landschap
In de Yerseke Moer
houden we het
landschap open voor
de weidevogels.
ZEEUWS-9-LANDSCHAP
