Door Pepijn Calle en Huibert Simons
Samen met de konikpaarden en rode geuzen
(runderen) zullen die het gebied jaarrond begrazen.
Zij zorgen er samen voor dat het natuurrijke, halfopen
landschap niet verder dichtgroeit met bos en ruigte.
Zo kunnen soortenrijke graslandvegetaties met
bijzondere soorten als gewone agrimonie, gevleugeld
hertshooi, moeraswespenorchis en zilte zegge
duurzaam standhouden. Behalve dat de natuur er
op vooruit gaat, hopen we ook dat bezoekers deze
bijzondere dieren erg gaan waarderen. Met gerichte
excursies kunt u straks alle drie soorten grazers zien en
er veel over te weten te komen.
Begrazingsomslag
We hebben geconstateerd dat de eerdere begrazing
met jaarrond enkele hooglanders en aanvullende
seizoensbegrazing met runderen niet het gewenste
effect had. Met name het beboste middendeel van het
gebied verruigde sterk. Bovendien namen exotische
planten, zoals de reuzenberenklauw, late guldenroede
en dijkviltbraam, sterk toe. Met het gangbare vee
kwamen er bovendien ontwormingsmiddelen en
dergelijke in het terrein, met een negatief effect op
insecten, graslandpaddenstoelen en bodemleven.
Om te kijken hoe het beter kon wonnen wij
advies in bij diverse deskundigen. Onze Natuur
wetenschappelijke Adviescommissie keurde hun
voorstel - natuurlijke begrazing met meerdere soorten
- goed en zodoende werd dat in het beheerplan
vastgelegd. Sindsdien realiseren we samen met
FREE Nature en ARK Natuurontwikkeling stapsgewijs
natuurlijke jaarrond-begrazing met konikpaarden,
runderen en wisenten.
Waarom drie soorten grazers?
Een vraag die bij veel mensen direct opkomt is: waarom
niet één of twee soorten grazers? De reden dat we voor
een combinatie van drie grazers kiezen is dat ze ieder
een eigen graasgedrag hebben, waarmee ze elkaar
goed aanvullen. Uit onderzoek in andere gebieden
weten we dat runderen een voorkeur hebben voor
jonge takjes van struiken en bomen, terwijl wisenten
meer bast van grote takken en stammen eten. Samen
houden ze de bosgroei dus beter in toom dan alleen.
Konikpaarden grazen de vegetatie weer korter af
dan runderen en wisenten, waardoor er extra variatie
in de vegetatiehoogte en soortensamenstelling
ontstaat. Runderen en wisenten zijn daarnaast heel
belangrijk om exoten als de reuzenberenklauw en de
dijkviltbraam te onderdrukken, terwijl de konikpaarden
die grotendeels negeren. Zij eten daarentegen graag
duinriet, wat runderen veel minder doen.
De combinatie van meerdere soorten pakt dus het
beste uit voor de natuur en is bovendien het meest
natuurlijk. Van oorsprong kwamen er in dit deel van
Europa immers tegelijkertijd wilde runderen, paarden
en wisenten voor.
Dierenwelzijn
De kuddes zijn en blijven eigendom van FREE Nature,
die dierenwelzijn veel aandacht geeft. De hoeveelheid
voedsel en de conditie van de dieren aan het einde van
de winter bepalen of de kuddes nog kunnen groeien.
Indien nodig is bijvoeren mogelijk, maar bij voorkeur
worden de kuddes vooraf verkleind. De gezondheid
van de dieren wordt wekelijks gecontroleerd en bij
slechte weersomstandigheden nog intensiever.
FREE Nature is momenteel in dertig natuurgebieden
in Nederland actief en heeft dus veel ervaring met
het beoordelen van de gezondheid van deze grazers.
Zonodig wordt een dierenarts met ervaring met
dergelijke dieren ingeschakeld.
Tip! Neem deel aan de
donateursexcursie op 4 april.
Zie bij Eropuit! (pagina 26/27)
of op onze website.
Monitoring natuureffecten
In 2019 is vóór de komst van de rode geuzen
en wisenten uitgebreid onderzoek naar de
broedvogelstand en vegetatie gedaan. Periodiek zullen
we die onderzoeken herhalen en zo de verschillen
in beeld brengen. Ook de plekken waar dieren een
zandbad nemen zijn voorafin kaart gebracht en
nieuwe locaties zullen de komende jaren worden
vastgelegd. Van wisenten is bekend dat ze veelvuldig
nieuwe'zandbaden'aanleggen; dit soort plekken zijn
van groot belang voor allerlei insecten. Verder is een
wisent met een GPS-halsband uitgerust, zodat we
inzicht krijgen in het terreingebruik. Bijzonder aan
dit project is dat wisenten in Europa nauwelijks of
niet in vergelijkbare natte, voedselrijke, natuurlijke
gebieden leven. Ze lopen vooralsnog veelal in de
bergen, op droge zandgronden of worden 's winters
flink bijgevoerd om bosbouwschade te voorkomen.
De resultaten van deze onderzoeken zullen we breed
delen, zodat ook andere beheerders er hun voordeel
mee kunnen doen.
Gevolgen voor bezoekers
De introductie van wisenten in het gebied gaat
geleidelijk. We hebben het plan dusdanig opgesteld
dat bezoekers zo min mogelijk hinder ondervinden
en er straks vooral van kunnen genieten! De eerste
maanden staan de wisenten in een afgesloten, niet
voor het publiek toegankelijk deel (de oostpunt van
het gebied). Zo kunnen ze langzaam aan het gebied
wennen. Bezoekers kunnen ze in deze periode wel
bekijken vanaf de vrij toegankelijke Blokkendam of
tijdens een excursie. Na deze wenperiode gaan de Rode geus.
hekken open en kunnen de wisenten het gehele (E Linnartz)
begrazingsgebied, inclusief de Plaat van de Vliet,
betreden. In een nader te bepalen periode daarna
sluiten we het hele terrein (niet de Blokkendam)
tijdelijk af voor bezoekers, zodat de dieren in alle rust
het overige gebied kunnen verkennen. Wel blijven we
dan excursies geven. Als de nieuwe grazers voldoende
gewend zijn, zullen de bestaande wandelroutes weer
toegankelijk zijn. Er geldt wel een afstandsregel van 50
meter tot de grazers en honden blijven niet toegestaan.
De ervaring is dat wanneer het publiek deze regels
respecteert, de grazers zich keurig gedragen. Borden
bij de toegangspoorten geven hierover uiteraard
informatie.
Met de wisenten hebben we een publiekstrekker
binnengehaald. Het is natuurlijk schitterend dat
mensen daarom het gebied bezoeken, maar we vragen
wel heel nadrukkelijk de toegangsregels te respecteren.
Het gebied bevat veel verstoringsgevoelige soorten
die veel last kunnen ondervinden indien men op eigen
houtje het gebied gaat doorkruisen.
P. Calle is medewerker ecologie en
H. Simons districtshoofd Noord van
stichting Het Zeeuwse Landschap
Wisent.
(E. Linnartz)
Konikpaarden.
(E. Linnartz)
