IS ZEELAND WEER GESCHIKT VOOR
OTTER EN DAS?
Das. In de vorige editie schreven we over de vestiging van de steen- en boommarter in
(C Jacobusse) Zeeland. Nu focussen we op de komst van twee andere iconische marterachtigen:
de otter en de das.
Een das of otter gezien?
Meld dat alstublieft! Bijvoorbeeld
via waarneming.nl of e-mail naar
info@hetzeeuwselandschap.nl.
TWEEJARIG ONDERZOEK OTTER
Door Pepijn Calle
Beide soorten staan op de drempel van Zeeland,
maar de vraag is of Zeeland er helemaal klaar voor is.
Er is leefgebied genoeg, maar er zijn andere factoren
die ook erg belangrijk zijn. Zo zijn beide soorten erg
kwetsbaar voor het verkeer.
Otter
Zeeland, vooral het krekenrijke Zeeuws-Vlaanderen,
was vroeger een belangrijk otterbolwerk in Neder
land. Door vele factoren - onder andere vervolging,
slechte waterkwaliteit en verkeerstoename - stierf
de soort hier eind jaren '70 uit. Overig Nederland
volgde tien jaar later, met de laatste otters in Friese en
Overijsselse laagveengebieden. In 2002 werd de soort
in beide provincies met succes geherintroduceerd.
De Nederlandse populatie breidt zich sindsdien
langzaam, maar gestaag uit en wordt nu op circa
400 exemplaren geschat.
Met de landelijk groeiende populatie, de aanleg
van nieuwe, veelal waterrijke natuurgebieden
en natuurvriendelijke oevers en de verbetering
van de waterkwaliteit lijkt de situatie in Zeeland
op het eerste gezicht weer best kansrijk. Vijf jaar
geleden brachten we daarom een brochure over
de komst van de otter (en bever) naar Zeeland
uit (hetzeeuwselandschap.nl/sites/default/files/
uploads/Bever-Otter-boekje_download.pdf). Doel
was mensen bewust maken dat deze soorten zich in
Zeeland gaan vestigen, met welke gevolgen en wat
mogelijk is om de vestiging zo goed mogelijk te laten
verlopen. Enkele bevers vestigden zich sindsdien,
maar de otter zover we weten nog niet. Toch lijkt het
een kwestie van tijd. Ze breiden zich beetje bij beetje
naar Zuid-Nederland uit. In Zuid-Holland zit een
kleine populatie en zwervers bereiken zo nu en dan
Brabant. Ook vanuit Vlaanderen komen ze dichterbij.
Zo zijn er sinds 2014 otters in de Scheldevallei nabij
Kruibeke waargenomen en afgelopen winter ook in
de Durme- en Moervaartvallei. Dit laatste gebied ligt
hemelsbreed maar een kilometer of zes van Zeeuws-
Vlaanderen wat voor otters een kleine afstand is.
De soort kan dus elk moment opduiken of zit er al
onopgemerkt.
Dat is echter niet zonder gevaar. Nog steeds
staan er illegale en soms ook legale fuiken in de
Zeeuwse wateren. Zonder maatregelen is de kans
reëel dat otters erin verdrinken. De toegenomen
verkeersdrukte is vermoedelijk een groter probleem.
ZEEUWS - 6
- LANDSCHAP
Verkeerssterfte is doodsoorzaak nummer één voor
Nederlandse otters. Met name wegen langs en
tussen wateren vormen een groot risico. De huidige
maatregelen in Zeeland om verkeersslachtoffers
te voorkomen zijn nog te beperkt. Voor otters zal
het daarom van groot belang zijn om op kwetsbare
plaatsen extra wildrasters te plaatsen.
Das
De meeste mensen denken bij de das al snel aan
een heuvellandschap met bossen en weilanden.
Zij zijn echter helemaal niet zo kieskeurig en kunnen
in allerlei landschappen floreren. In Engeland leven
ze zelfs in het stedelijk gebied. In Zeeland en in
het bijzonder Oost-Zeeuws-Vlaanderen leefden
tot in de jaren '70 dassen in een grotendeels open
polderlandschap. Ze maakten hun burchten in
binnendijken. Uiteindelijk deden vervolging en
toename van het verkeer ze hier de das om.
De laatste decennia gaat het dankzij betere
bescherming gelukkig weer beter met de das in
Nederland. In Brabant en in Vlaanderen nam de soort
flink toe en (her)koloniseerde er oude en soms ook
nieuwe gebieden. Zo vestigde de soort zich dichtbij
Zeeland in een voormalig schor in het Brabantse
deel van het Krammer-Volkerak. In 2013 troffen we
een verkeersslachtoffer op de Philipsdam nabij de
Plaat van de Vliet aan. Om een 'grap' uit te sluiten
onderzochten we toen het gebied uitgebreid op
sporen. We vonden verse pootafdrukken, zodat we
zeker weten dat het dier niet gedumpt was. Spijtig
dat na zo'n lange afwezigheid de eerste (opgemerkte)
das onder een auto belandde. Hopelijk hebben
toekomstige zwervers meer geluk en kan de soort
zich alsnog in Zeeland vestigen. Het natuurgebied
Slikken van de Heen is prima geschikt, zeer nabij
een Brabantse dassenfamilie, en we verwachten hier
dan ook de eerste vestiging. Samen met vrijwilligers
zoeken we regelmatig naar sporen, vooralsnog echter
zonder resultaat.
Ook andere Zeeuwse gebieden zijn geschikt. Met
name grotere natuurterreinen met weinig drukke
wegen, zoals de Waterwingebieden bij Sint-Jansteen,
de Braakmanbossen en de duinstroken op Schouwen
en Walcheren. Die twee laatste plekken zijn echter
moeilijk bereikbaar. Ook in Zeeuws-Vlaanderen zal
het voorlopig nog niet storm lopen, aangezien het
voorkomen in aangrenzend Vlaanderen nog beperkt
is.
Dassen zijn ook erg kwetsbaar voor verkeer. Zoekend
naar eten leggen ze grote afstanden af, waarbij ze
wegen passeren. Gelukkig zijn ze met wildrasters en
dassentunnels goed te beschermen. Helaas zijn die
erg kostbaar, waardoor we deze maatregelen slechts
beperkt en alleen op de meest risicovolle locaties
kunnen doorvoeren.
We verwachten dat beide soorten zich binnen 1 tot
10 jaar in Zeeland vestigen. Voor de das zal dat naar
verwachting vooral zeer lokaal zijn (Sint-Philipsland).
Voor de otter lijken de kansen groter. In principe
zijn grote delen van Zeeland geschikt. Toch zal de
opbouw van een levensvatbare populatie lastig zijn
indien we niet tijdig de knelpunten gezamenlijk
aanpakken.
P. Calle is medewerker ecologie van stichting
Het Zeeuwse Landschap
Dankzij een subsidie van de Provincie Zeeland
gaan wij de komende twee jaar onderzoek
doen naar het voorkomen van otters in Zeeland.
Door de nachtelijke levenswijze kunnen ze
lang onopgemerkt blijven; juist dan kan het
inventariseren met wildcamera's succesvol zijn.
Deze fotograferen automatisch als er een dier voor
de camera loopt, ook 's nachts. Het project
doen we samen met vrijwilligers en stagiaires.
Alle gegevens komen in een rapport, met adviezen
voor het oplossen van waargenomen knelpunten.
Bijvoorbeeld het repareren of plaatsen van extra
wildrasters om verkeersslachtoffers te voorkomen.
Nemen we tijdens het onderzoek al otters waar,
dan gaan we direct met alle partijen rond de tafel
om te kijken of er lokaal maatregelen nodig zijn.
ZEEUWS - 7 - LANDSCHAP
