'Natuur op eigen benen
Al geruime tijd werkt Het Zeeuwse Landschap voor het begrazingsbeheer in enkele
gebieden nauw samen met de stichting FREE Nature. Natuur op eigen benen is daarbij
het uitgangspunt. Het gaat om de Slikken van de Heen, Oranjezon en Saeftinghe.
Daar zorgen de kudden grote grazers van FREE voor het in stand houden van een zo
natuurlijk mogelijk landschap. Onder het motto: natuur op eigen benen.
Door Rinus Antonisse
Esther Linnartz,
beheerder/
voorlichter van
FREE nature.
(M. Klootwijk)
FREE NATURE ZORGT
VOOR GROTE GRAZERS
"We hebben zelf geen gebieden in eigendom. Alleen
maar dieren, grazers. Die zijn ons kapitaal. Ze zijn ons
eigendom en onze verantwoordelijkheid. We werken
wel in nauw overleg met onze opdrachtgevers.
En het is niet bij alles: u vraagt en wij draaien. FREE,
wat staat voor Foundation for Restoring European
Ecosystems, heeft een duidelijke visie." Die draagt
Esther Linnartz, beheerder/voorlichter graag en met
verve uit.
Ze geeft aan dat als uitgangspunt geldt begrazing
met wilde dieren, het hele jaar door, zonder
bijvoeren. "De dieren moeten zich zelf zien te
redden. We werken met natuurlijke groepen, met
hun eigen sociale structuur. Bij paarden zijn dit
harem- en hengstengroepen en bij rundachtigen
familiegroepen onder leiding van oudere koeien.
In de winter is beschikbaarheid van voedsel leidend
voor het aantal dieren."
Paarden kunnen goed overweg met schrale
vegetaties en runderen passen beter in voedselrijke
systemen. Linnartz maakt duidelijk dat bij voorkeur
gewerkt wordt met meerdere soorten grazers in
hetzelfde gebied. "Elke soort heeft een eigen manier
van grazen en terreingebruik. Ze vullen elkaar goed
aan. Dat geeft de beste natuurresultaten."
FREE Nature zorgt voor het begrazingsbeheer in
zo'n 30 gebieden. De opdrachtgevers zijn niet
alleen terreinbeheerders, maar ook nutsbedrijven
en gemeenten. "Er moet een klik zijn,"zegt Linnartz.
"Men moet dit willen en bij ons uitkomen. Wij zijn
niet de enige die dit doen. Het kost geld en dat moet
je er voor over hebben. Je betaalt voor de dienst
ZEEUWS-12-LANDSCHAP
van de begrazing en alles wat daarbij komt kijken.
We zien het graag als samenwerking. Mensen die in
dezelfde richting denken."
Voedselketen
"Door de lage dichtheden aan dieren ontstaat in de
gebieden een explosie van leven," vertelt Linnartz.
"Het gaat om de hele voedselketen. Bloeiende
planten, insecten en vogels. Dat krijg je niet met
maaibeheer. De resultaten zijn dan heel anders. Het
gaat dan vaak om meer botanische doelstellingen.
Het mooie van jaarrond grazen is datje het allemaal
een beetje hebt, het is het hele plaatje."
De bezoekers kunnen volop meegenieten: de
kudden lopen in niet-afgesloten natuurgebieden.
Wel met inachtneming van toegangsregels. Zoals 25
meter afstand houden tot een dier (dus geen selfies),
niet voeren, niet dwars door een kudde lopen en
niet aaien. Voor de wisenten op de Slikken van de
Heen geldt een afstand van 50 meter. Linnartz:
"Die hebben meer persoonlijke ruimte nodig dan
runderen en paarden. Het zijn wilde dieren en
je moet hun ruimte respecteren. Circa 50 meter
vinden ze oké, kom je dichterbij, dan word je echt
weggekeken."
De dieren die FREE inzet zijn oorspronkelijk inheems.
Ze hebben ooit in de lage landen rondgelopen.
Waaronder ook de waterbuffel, die in Saeftinghe
rondloopt. En geen schapen, want dat is van
oorsprong een bergdier. De terugkeer van de wolf
naar Nederland ziet Linnartz niet als een bedreiging.
"De grazers zijn inderdaad een natuurlijke prooi van
de wolf. Niet van eenlingen, meer van een roedel.
De ervaring elders is dat de kuddes het gevaar
gauw in de gaten hebben; ze kunnen zich heel
goed verweren. Hengsten en stieren hebben een
belangrijke rol bij de bescherming. Wisenten..
Kunnen er bij een strenge winter of extreme (C. Jacobusse)
droogte situaties als in de Oostvaardersplassen
optreden? Linnartz maakt duidelijk dat de inzet van
de kudden niet te vergelijken is met het beheer in
de Oostvaardersplassen, waar sprake is van een
zelfregulerend systeem. "Wij sturen op aantallen.
In de winter halen we dieren eruit. Dieren proberen
we zoveel mogelijk te herplaatsen in andere
natuurgebieden. Dit lukt meestal voor een deel,
de rest wordt geslacht. Niet leuk, maar we kunnen
het als wildernisvlees verkopen. We hebben een
zorgplicht. Blijkt er te weinig voedsel te zijn dan
voeren we bij."
Drie kalfjes
Door FREE Nature worden momenteel zo'n 1900
dieren ingezet: 1100 runderen, 700 paarden,
45 buffels en ook 45 wisenten. Op de Slikken van de
Heen gaat het om konikpaarden, wisenten en rode
geuzen. Ze hebben het er naar hun zin, recent zijn
er bij de wisenten drie kalfjes geboren. In Oranjezon
lopen ook koniks en - als enige kudde bij FREE -
hereford runderen. Het hertenbeheer verzorgt het
Landschap hier zelf, zodanig dat het aantal stabiel
blijft.
Elke kuddebeheerder werkt zoveel mogelijk met
vrijwilligers (bij FREE zijn er inmiddels zo'n 100).
"Ze helpen ons met van alles. Dagelijks toezicht,
helpen bij het vangen van dieren in de winter en
zonodig rasteronderhoud. Vaak zijn het mensen die
in de buurt van een terrein wonen. Ze zijn eigenlijk
onze ogen en oren in het veld," legt Linnartz uit.
"Op de Slikken van de Heen zijn er vrijwilligers
beschikbaar. Er mogen er nog wel bijkomen.
We willen het verder opbouwen, zeker nu er
wisenten in het gebied gekomen zijn. In Oranjezon
doen we alles samen met Het Zeeuws Landschap."
Met de komst van de waterbuffel in het
Baalhoekschor van Saeftinghe zijn er nu in drie
natuurgebieden van het Landschap kudden van
FREE. Vrij levende grote grazers die er als dierlijke
terreinbeheerders voor zorgen dat de natuur echt
op eigen benen komt te staan. Bezoekers van
de gebieden kunnen bijzondere ontmoetingen
tegemoet zien. Een wenkend perspectief.
R. Antonisse is journalist
Grote grazers bij Het Zeeuwse Landschap
Konik: Oorspronkelijk paardenras uit
Oost-Polen. In 1982 in Nederland
geïntroduceerd. Circa 2000
koniks lopen in Nederlandse
natuurgebieden.
Wisent: Deze rundachtige is de Europese
bizon, 's Zomers zijn de stieren
getooid met een baard aan keel,
hals en kin. Wereldwijd zijn er 6000
dieren.
Rode geus: Kruising van het Nederlandse
brandrode rund en het Franse
saler rund. Het ras bestaat 20 jaar.
Wordt gezien als het Nederlandse
natuurrund.
Hereford: Koeienras afkomstig uit zuidwesten
van Engeland. Meest voorkomende
vleesras ter wereld. Stoer dier, witte
kop, rest roodgekleurd.
Waterbuffel: Nieuwste grote grazer in Nederland.
Thuis in natte omgeving en een
prima zwemmer. Eet graag oud riet.
Onderling echte knuffeldieren.
ZEEUWS
-13-LANDSCHAP
