valeriaan en waterkers. Ook salie (Salvia officinalis)
was befaamd als geneeskruid, getuige een Latijns
spreekwoord:
"Cur moriatur homo cui Salvia crescit in horto?"
(Waarom zou een man sterven als er salie in zijn tuin
groeit?)
Kruidengeneeskunde of symptoombestrijding?
Maar ook in Nederlandse namen vind je soms
aanwijzingen voor traditioneel geneeskundig
gebruik. Bijvoorbeeld bij het guichelheil. Heil is een
in onbruik geraakt woord wat genezing betekent en
guichelen is een oud woord voortoveren. Sporen
van hetzelfde grondwoord vind je nog terug in
goochelen en huichelen. De grootste gemene deler
van deze woorden: "dingen zijn anders dan ze lijken".
Guichelheil biedt dus genezing voor tovenaars en
in dit geval mag je dat vertalen met mensen die
zich onbegrijpelijk en onnavolgbaar gedragen.
Tegenwoordig spreken we van psychosen en
aanverwante ziektebeelden. Onze verre voorouders
vonden in de minerale olie die afkomstig is uit
guichelheil een anti-psychoticum avant-la-lettre.
De naam van heelblaadjes verwijst naar het
werkwoord helen of genezen. Pakken we daar
de Latijnse soortnaam dysenterica bij, dan wordt
duidelijk dat uit heelblaadjes een medicijn tegen
dysenterie bereid werd. Daarbij rijst natuurlijk de
vraag hoe effectief deze middelen waren tegen de
ziekten waarvoor ze ingezet werden. Het antwoord
daarop is nog niet zo simpel te geven. Dat komt
niet in de laatste plaats omdat in onze samenleving
een vrijwel onbegrensd vertrouwen bestaat in
de chemicaliën van de farmaceutische industrie.
Snel en efficiënt symptomen bestrijden, zoals
farmaceutische geneesmiddelen in veel gevallen
doen, is er in de kruidengeneeskunde meestal niet
bij. Maar de kwalijke bijwerkingen zoals die bij veel
moderne geneesmiddelen voorkomen zijn ook veel
minder aan de orde.
Oppassen geblazen
Dat wil overigens niet zeggen datje met kruiden
maar naar believen experimenteren kunt. Een
bekend voorbeeld van mogelijke risico's is het Sint
Janskruid, waaruit de zogenaamde Johannesolie
wordt bereid. Je kan het heel simpel zelf ontdekken
door in de bloemknoppen van de plant te knijpen.
Uit de gele knoppen komen - heel verrassend - een
paar druppels van de roodbruin gekleurde olie.
Johannesolie wordt gebruikt voor een droge huid
en voor huidirritaties en dat levert weinig gevaren
op. Maar uit de plant worden ook medicijnen
voor inwendig gebruik bereid en daaraan kleven
soms wel flinke risico's. Zo kan sint janskruid
de werking van chemotherapie frustreren en
bij gevoelige mensen kan het gebruik zelfs een
psychose oproepen. Dat komt vooral ook omdat
de hoeveelheid werkzame stof in verschillende
individuen van de plant sterk kan verschillen.
Kortom: ook kruidengeneeskunde vergt veel kennis
en zorgvuldigheid.
Helaas is veel kennis van de kruidengeneeskunde
ZEEUWS -
verloren gegaan. Eén van de oorzaken is dat
kruidengeneeskunde vaak op één hoop gegooid
wordt met kwakzalverij. Geheel ten onrechte;
ook de moderne farmacie maakt nog steeds
gebruik van stoffen die rechtstreeks uit wilde
planten afkomstig zijn. Maar in vergelijking met
andere geneesmiddelen bieden kruidenextracten
natuurlijk maar een heel bescheiden'verdienmodel'.
Niettemin vormt onze flora een ware schatkamer
aan potentiële geneesmiddelen. Naast alle andere
argumenten om zuinig te zijn op onze natuur is ook
dit heel belangrijk!
Zelf proberen: salie tegen verkoudheid
Het roemruchte imago van salie als geneeskruid
kwam hiernaast al even ter sprake. Omdat salie
veel in tuinen gekweekt wordt en dus makkelijk
verkrijgbaar is leent het zich prima voor een
eigen experiment. Bij opkomende keelpijn of
verkoudheid is het kauwen op vers geplukte
salieblaadjes een uitstekende remedie.Thee
van gedroogde saliebladen wordt bovendien
aanbevolen voor het verhogen van de
weerstand en ter bestrijding van griepachtige
klachten. Maar als altijd geldt ook hier: overdaad
schaadt. Kruidengeneesmiddelen moetje net
zo min als reguliere medicijnen langdurig of in
grote hoeveelheden gebruiken. En zoals het bij
huismiddeltjes altijd keurig verwoord wordt:
"Indien na gebruik geen verbetering optreedt
moet u een arts raadplegen".
Chiel Jacobusse is senior projectleider bij Sint Janskruid
Het Zeeuwse Landschap (Chiel Jacobusser)
Rood guichelheil
werd beschouwd
als anti-
psychoticum
(Chiel Jacobusse)
LANDSCHAP
