Hek van de dam
door Theo Aernoudts
Het is nog niet zo lang geleden dat men alvorens het erf van een
boerderij kon betreden eerst het hek geopend moest worden. De meeste
boerenbedrijven waren gemengde bedrijven, dat wil zeggen dat er
zowel akkerbouw als veeteelt bedreven werd. Direct rond het erf liep
het vee op het weiland dat omgeven werd door meidoornhagen. Vanaf
de openbare weg kon men het erf betreden via een hek.
Door schaalvergroting en mechanisatie zijn niet alleen vele huiswei
tjes met hoogstamfruitbomen en meidoornhagen verdwenen, ook
de toegang tot het erf is veranderd. De oprit was te smal geworden
voor de grotere landbouwmachines en moest dus verbreed worden.
Het gevolg daarvan was dat de hekken die bevestigd waren aan
fraai geschilderde dampalen verdwenen. De palen verruilden de
verticale stand voor de horizontale stand op de dam. Met andere
woorden -gestrekt- liggen ze nu aan weerszijden tussen de dam en
de sloot. De ijzeren hekken zijn veelal afgevoerd door de oud
ijzerboer om een tweede leven in te gaan als bijvoorbeeld lantaarn
paal.
In dit artikel wil ik het licht eens laten schijnen op deze sierlijk
gesmede hekken. Zo nu en dan kom ik tijdens mijn werk op een
boerderij nog wel enkel herkenbare delen van zo'n hek tegen. Vaak
echter achterop het erf in een verloren hoek bij het oud ijzer. Soms
zie ik nog eens een hek op zijn oorspronkelijke plaats bij de ingang
van het erf. De functie, om het erf af te sluiten, heeft het hek
meestal niet meer. Maar een hek dat open staat duidt erop dat je bij
de bewoners in ieder geval welkom bent.
De hedendaagse boer weet nog steeds dat het grootste deel van zijn
werk buiten ligt en dat hij bij het welslagen van zijn oogst sterk
afhankelijk is van de weersomstandigheden. Ook eeuwen geleden
wist men dat al. De boer was er echter van overtuigd dat hij door
hard werken alléén de vruchtbaarheid van zijn vee en land niet vol-
24
doende kon bevorderen. Daartoe moesten 'hogere machten' aange
sproken worden.
Symboliek
Om onzichtbare krachten zichtbaar te maken zijn er symbolen
geschapen. Het symbool: de best denkbare weergave in beeld van
een realiteit die buiten ónze werkelijkheid ligt. Zo is het KRUIS,
het ANKER en het HARTJE de concrete voorstelling van het
abstracte begrip geloof, hoop en liefde. Naar ik aan neem bij een
ieder wel bekend.
Minder algemeen bekend zijn de symbolen voor de boer. Aan de
hand van de enkele tekeningen van hekken bij dit artikel wil ik er
enkele noemen.
Belangrijke symbolen voor de boer zijn natuurlijk bescherming van
huis en hof en de vruchtbaarheid.
In de Germaanse tijd was het symbool voor bescherming van huis
en hof het ODAL-teken of 0~~0
25
De Boom In 2-97
De Boom In 2-97
Een hek te Groede waarin veel van de besproken symbolen terug te vinden zijn
