Bloemdijken
Zijn die dijken op zich, vanuit cultuur
historisch en landschappelijk oog
punt, al reuze interessant; vanuit het
oogpunt van natuur zijn ze minstens
even boeiend. Er komt hier een
unieke samenleving van planten en
dieren voor, waarvan sommigen voor
Nederlandse begrippen zeer zeld
zaam zijn. Eeuwenlang trokken over
de dijken schaapskudden rond. In
korte tijd graasde een kudde een dijk
kaal, trok verder en kwam pas na
lange tijd weer terug. Sommige
stukken dijk werden gehooid. Beide
activiteiten hadden een verschralend
effect op de bodem. En, zoals
bekend, op schrale bodems komen
veel verschillende soorten planten
voor. Dit in tegenstelling tot rijke
bodems, waar slechts een paar
sterkgroeiende soorten alle andere
verdringen.
Dijken met een grote bloemenrijkdom
dus, maar dat is nog niet alles. Veel
van die bloemen komen we in de rest
van Nederland niet of nauwelijks
tegen. Hoe komt dat?
Als we de boeken er op naslaan blijkt
dat het in veel gevallen om
warmteminnende planten gaat die bij
voorkeur op kalkrijke, niet te zware
en min of meer droge bodems
groeien. Als we dan vervolgens de
ligging en opbouw van de dijken
nader bestuderen wordt al gauw het
een en ander duidelijk.
Ten eerste liggen de dijken in
Zeeland, in het uiterste zuidwesten
van Nederland, en daar is de
gemiddelde jaartemperatuur net even
wat hoger dan in de rest van het
land. Gunstig voor de warmte-
minnaars dus.
Ten tweede: de dijken hebben
hellingen. Dat betekent dat vanaf het
J*.*
vroege voorjaar tot aan de midzomer,
als de stralen van de laag-staande
zon schuin op de aarde vallen, ze op
de dijkhellingen juist loodrecht
neerdalen. Wederom koren op de
molen van de warmte-liefhebbers.
Omdat een dijk boven het omrin
gende polderland uitsteekt vloeit al
het hemelwater dat op de dijk terecht
komt snel af. Daarvan profiteren de
planten die niet van natte voeten
houden. De dijken zijn meestal
gebouwd van bodem-materiaal uit de
directe omgeving. Op veel plekken in
Zeeland zit veel kalk in de grond. Zie
daar de verklaring voor de
aanwezigheid van de kalkminnende
planten. Tot slot: een flink aantal
dijken bestaat uit zandig of zavelig
materiaal, waarop planten van
lichtere gronden het prima naar hun
zin hebben.
Het gaat om planten zoals bijvoor
beeld marjolein, agrimonie, wollige
distel en ruige anjer knoffeltje is
Zeeuws voor anjer). Een aantal van
deze planten komt verder alleen in
Zuid-Limburg, het rivierengebied of
de duinen voor. Sommigen uit
sluitend in Zeeland.
Dijken voor dieren
De vele verschillende, dikwijls
rijkbloeiende plantensoorten trekken
veel insecten aan, waaronder
vlinders. Die insecten worden weer
gegeten door tal van vogels, maar
ook andere insecteneters als
amfibieën, egels, spitsmuizen en
vleermuizen. De vele zaden die aan
het einde van het seizoen bij de
planten vrijkomen worden gegeten
door zaadetende vogels en muizen.
De muizen staan weer op het menu
van roofvogels, uilen en kleine
marterachtigen als de bunzing. De
weelderige begroeiing verschaft niet
alleen voedsel aan de dieren, maar
ook een beschut leefgebied. Vogels
maken hun nesten in de wat ruigere
plantengroei, kleine zoodieren en
amfibieën hopen tussen de planten
ongezien te blijven voor hun
vijanden. Op boomdijken treffen we
vogels die specifiek in boomkruinen
of boomholten broeden. Bekend zijn
de grote lijster en de specht. Vooral
in oude knotbomen en grenslinden
komen holten voor. Het zijn met
name deze bomen die van belang
zijn voor zeldzame holenbroeders als
de steenuil.
De dijken in het zonnetje
Pagina's vol zijn er nog te schrijven
over de bijzondere natuur die op de
Zeeuwse dijken voorkomt. Want
hoewel er, vooral in de tweede helft
van deze eeuw, veel soorten planten
en dieren in aantal zijn afgenomen of
zelfs verdwenen, is er toch nog altijd
veel te zien.
Om al die waarden die de dijken voor
natuur, landschap en cultuurhistorie
hebben eens onder de aandacht van
het grote publiek te brengen, beslo
ten een aantal natuurbeschermings
organisaties de dijken (met name die
in de Zak van Zuid-Beveland) eens in
het zonnetje te zetten.
De Vereniging Natuurmonumenten,
Stichting Zeeuwse Schaapskudde,
Stichting Behoud de Zak van Zuid-
Beveland, Milieu-educatiecentrum de
Bevelanden, KNNV de Bevelanden,
de Vlinderstichting en Stichting
Landschapsbeheer Zeeland organi
seren met elkaar de zogenaamde
Dijkendagen in de Zak van Zuid-
Beveland - een week lang activitei
ten rond hét thema dijken. De
dijkendagen worden deels gesubsidi
eerd in het kader van het WCL.
Deze dijkendagen vinden plaats van
31 juli t/m 7 augustus. Het
programma is als volgt.
De boom in 1-1999
a f
r - (l.\. itf».JP
t 'I'
r?- -i A M
-4-
De boom in 1-1999
