2 Nieuwe boekjes van de Provincie
CD
Van schandsteen tot
straatkapel
Tussendijks
-
De boom in 4-2000
Door Nettie Wilderom, medewerker SLZ
Op donderdag 26 oktober werden in de abdij in Middelburg twee nieuwe boekjes van
de Provincie Zeeland gepresenteerd. Het ene was 'Van schandsteen tot straatkapel;
kleine monumenten en ornamenten in Zeeland', het negende deel van een serie
cultuurhistorische uitgaven. Het andere was 'Tussendijks; natuur in Zeeuwse
polders', de eerste van een serie over de natuur in Zeeland. Het zijn allebei fraaie
boekjes met een harde kaft, veel illustraties en een beperkte omvang.
Gerard Smallegange van de werkgroep boerenerven was gevraagd een lezing te
geven ter ondersteuning van 'Van schandsteen tot straatkapei'en 'onze' Peter Maas
lichtte met zijn verhaal en dia's het andere boekje toe.
Van schandsteen tot straatkapel
Gerard Smallegange vroeg in zijn
lezing aandacht voor het behoud van
de zogenaamde 'spulletjes', de kleinere
boerderijen waar Monumentenzorg
meestal geen oog voor heeft, en waar
ook gemeentebesturen de waarde nog
niet altijd van inzien. Hij toonde dia's
van boerderijtjes die op een goede
manier aan de eisen van nieuwe
bewoners waren aangepast, maar ook
voorbeelden van hoe het niet moet.
Verder liet hij zien dat juist ook de
kleine bijgebouwen op het erf, zoals de
bakkeet en het hondehok
cultuurhistorisch van belang zijn.
Elementen van het verhaal van dhr.
Smallegange vind je terug in het
hoofdstuk 'Boerderij en platteland'.
Andere onderwerpen die aan bod
komen in dit door Peter Sijnke en Jan
J.B. Kuipers geschreven boekje zijn
kleine monumenten aan het huis,
straatmeubilair, grens- en andere
palen, kleine religieuze monumenten
en ornamenten. In het hoofdstuk 'in en
om de tuin' is veel aandacht voor het
verschijnsel 'follies': bouwsels zonder
praktisch nut, alleen bedoeld om de
boel te versieren: b.v. een Romeinse
brug (bij kasteel Westhove), gemaakt
rond 1800, maar voorzien van een vals
jaartal. Of een namaakruine (Elle-
woutsdijk), of een sierkluizenarij, voor
de gelegenheid soms voorzien van als
kluizenaar verklede jachtopziener. Een
ander follie-achtig bouwsel wordt in het
hoofdstuk over religieuze monumenten
beschreven: Lourdes-grotten, te vinden
in Groede en Heinkenszand.
Schandstenen zijn twee stenen die elk
zo'n 13 tot 16 kilo wegen en met een
ketting aan elkaar zijn verbonden. In de
middeleeuwen kon je, wanneer je
schuldig was bevonden aan b.v.
kwaadspreken, diefstal of overspel,
veroordeeld worden tot het afleggen
van een parcours rond de stad, met die
stenen om je nek. Het waren vaak
vrouwen aan wie deze straffen werden
opgelegd.
In Veere hangen schandstenen aan de
gevel van het stadhuis, in Baarland
boven de ingang van de kerk.
Deze en natuurlijk nog veel meer leuke
wetenswaardigheden vind je terug in dit
boekje. Het boekje werkt een beetje als
een reisgids: wanneer je het leest, krijg
je zin om de beschreven plaatsen eens
op te zoeken. Leuk datje er niet ver
voor hoeft te reizen. Er vallen dicht bij
huis allerlei bijzondere dingen te zien!
Tussendijks
Dit boekje, wat geschreven is door
Robbert Jan Swiers, behandelt de
zeeuwse polders en watje daarin kunt
tegenkomen aan kreken, inlagen,
karrevelden, akkergebieden en
typerende flora en fauna. Er wordt
beschreven hoe het zeeuwse
polderland is ontstaan. Een verhaal van
overstromingen, dijkwerken, inundaties,
een telkens terugkerende strijd met het
water. De ontwikkelingen in de laatste
eeuw hebben ook een enorme, vaak
negatieve, invloed gehad op het
landschap en de natuur. Het bombar
deren van de dijken op Walcheren, de
16
De boom in 4-2000
overstroming van '53, de verkavelin
gen, de daling van de grondwaterstand
en toenemend intensief agrarisch
gebruik van de graslanden hebben er
voor gezorgd dat planten- en
dierensoorten zich hier niet meer
konden handhaven. Dit verhaal loopt
als een rode draad door het hele
boekje heen.
Uit het boekje blijkt ook (wat de meeste
lezers van De Boom In natuurlijk allang
weten) dat we in de zeeuwse natuur
ook allerlei cultuurhistorische monu
menten vinden: zoals het heggen-
reservaat bij Nisse, vliedbergen en
kasteelbergen. Uit het landschap
spreekt de geschiedenis.
Verder is er aandacht voor wat er op
het moment in de provincie gedaan
wordt om de natuur weer enigszins een
kans te geven. Zoals het
natuurontwikkelingsproject in de Prunje
op Schouwen-Duiveland, wat als
uitwerking van Plan Tureluur, ingericht
wordt als een zout-brak oermoeras.
Dit moet nieuwe kansen bieden aan de
kemphaan, watersnip, lepelaar en
roerdomp.
Vanaf 1999 is er een provinciale
regeling waarbij boeren, tegen een
vergoeding, de rand van hun akkers
braak laten liggen of inzaaien met een
kruidenmengsel. Vervuiling van het
oppervlaktewater door mest en
bestrijdingsmiddelen wordt zo
tegengegaan en er wordt een biotoop
gecreëerd voor o.a. vlinders, muizen,
patrijzen en velduilen. Ook het door
SLZ gecoördineerde project 'vrijwillige
akker- en weidevogelbescherming'
waarin vrijwilligers en boeren
samenwerken om de nesten op het
land te beschermen, wordt vermeld.
Beide boekjes zijn verkrijgbaar bij het
informatiecentrum van de Provincie
Zeeland (tel. 0118-631400) of in de
betere boekhandel. Ze kosten 7,50
per deel.
Provincie Zeeland
Provincie Zeeland
Jar J Kuipers en Peter SiimS-
Robbert Jan Svm
