Op <t Hof geschreven door Mr. Gerard W. Smallegange
Een boek over boerderijen en boerenerven in Zeeland
ffl
ann
De Boom In 4-2001
door Dicky de Koning, vrijwilliger beheerswerkgroep KNNV Beveland
Eindelijk eens een boek over allerlei historische elementen die hier en daar nog te
zien zijn op oude Zeeuwse boerderijen. Het boek is een bewerking van een serie
artikelen die wekelijks verschenen zijn in de PZC.
Een prachtig kijk- en leesboek vol oude
en nieuwe foto's ingedeeld op allerlei
onderwerpen. Gerard Smallegange
heeft in dit boek vastgelegd wat zo
waardevol was en nog is op de
boerenerven in alle regio's van Zeeland.
Een stuk cultuurhistorie dat helaas snel
verdwijnt door veranderingen en
beëindiging van het ouderwetse
boerenbedrijf.
De inrichting van het boerenerf met z'n
gebouwen, beplanting en allerlei
bijzonderheden in bouwstijl (vaak
streekgebonden) komen goed in beeld
en worden zeer gedetailleerd
beschreven. Geloof en bijgeloof hebben
hun sporen nagelaten in velerlei
ornamenten, kleuren en versieringen
aan en op de boerenhuizen en schuren.
Het leven en werken van boeren en
boerinnen, knechten en meiden,
handelaren en bezoekers van
boerderijen zijn zeer bewogen en vaak
humoristisch weergegeven. Veel
informatie en oude foto's kreeg hij van
oudere mensen die hun leven lang op
zo'n hofstee woonden en werkten.
Herkenning en bewondering voor de
foto's gemaakt bij Kee Rijk op de
Bushoeve door (SLZ-vrijwilliger)
Hanneke Bakker.
Gerard bezocht door heel Zeeland
grote, rijkversierde boerenhoeven maar
ook kleine, eenvoudige boerenspulletjes
en sprak met de bewoners over
vroeger. Zocht de verschillen, maakte
vergelijkingen en wijst ons op van alles
wat met het boerenleven te maken had.
Zelfs het 'ondekot, de houtvumme en de
aardappelkelder ontbreken niet.
Verdwenen zijn de duivekeet, de oude
plee, de luidklokjes en de weckpotten.
Ook het groen op het erf en rond de
boerderij krijgt ruim de aandacht. De
solitaire (vaak bijzondere) bomen,
oprijlaan, de windsingels, de
huisboomgaard, de (zeeuwse) hagen,
de moestuin, vaak ook nog een siertuin
voor het huis vormden een
leefgemeenschap voor mens en dier. Al
deze beeldbepalende elementen
hadden een bepaalde functie, helaas
zijn we die vaak allang vergeten. De
informatie over het hoe en waarom van
de regenbak, de welput met een wip en
het gebruik van vruchten en planten
voor allerlei kwalen, we zijn ze kwijt
geraakt in onze moderne samenleving.
Ook het bewaren van de producten in
schuren, zolders en kelders, het maken
van boter en kaas, alles ten dienste van
de hongerige magen van mens en dier
op de boerderij. Namen van oude
fruitrassen, hoe hun reuk en smaak was
en de vaak regionale verbastering van
die namen roepen herinneringen op aan
lang vervlogen tijden. De dieren op de
boerderij hadden eveneens een functie:
de hond als waker, de kat ais
muizenvanger, de kippen, schapen,
varkens enz. voor de verkoop of voor in
de eigen pan, want gegeten en
gedronken werd er het hele jaar door.
Achterin het boek worden enkele
beeldbepalende boerderijen
beschreven, staan enkele tekeningen
van een kompleet boerenerf en tot slot
een lijst met nuttige adressen
waaronder ook SLZ.
-20-
De Boom In 4-2001
Kompleet is een boek nooit, ik mis nog
een hoofdstuk over de vogels op en
rond het erf zoals de zangvogels,
ganzen, eenden en kerkuilen. De
insecten en kleine zoogdieren van
konijnen tot de bunzing, ratten en
marterachtigen om maar wat te
noemen. Ook een apart hoofdstuk over
de omgrachting van vaak hele oude
boerderijen en/of tuinen is nog een
wens van mij persoonlijk.
Garard Smallegange laat in dit boek zijn
warme belangstelling en zorg voor het
behoud van de oude Zeeuwse
boerderijen en goed ingerichte
boerenerven duidelijk spreken. Hij
beschrijft zijn zoektochten niet
weemoedig in de trant van vroeger was
alles beter, maar laat de lezer een stuk
cultuurhistorie zien dat stapsgewijs
verdween met de mechanisatie, na de
ramp van 1953 en de diverse
ruilverkavelingen. Hij geeft soms ook
kritiek op eigenaren en beheerders en
heeft met de wekelijkse serie in de PZC,
de tv-serie en dit prachtige boek, allen
bekend onder de naam Op 't Hof, heel
wat tongen los gemaakt. Heeft vele
mensen en diverse instanties voor
monumentenzorg en landschapbeheer
aan het denken maar ook aan het doen
gezet. De Boerderijenstichting is met
Gerard Smallegange als 'ambassadeur'
weer wijd en zijd bekend geworden. De
stichting geeft adviezen en wijst
menigeen de weg in subsidieland, want
om deze cultuurhistorische elementen
te bewaren is naast veel goede wil ook
heel veel geld nodig.
kNOT.
het erf van 'Nieuwlands Rust' (Nieuw en St. Joosland) tekening: Kees Tonkens
-21
