3
Ooge boamen
De Boom In 4-2009
De zwarte els
Door Rudie Geus, medewerker SLZ
In de artikelenreeks over hoge bomen in Zeeland hebben we al diverse soorten de revue
laten passeren. Vaak zijn het boomsoorten die in het Zeeuwse uitgroeien tot fraaie grote
bomen. Ook de zwarte els kan uitgroeien tot een fraaie hoge boom, echter...
Voorkomen in Zeeland
Deze keer staat de zwarte els (Alnus glutinosa)
centraal. Het is een boomsoort die inheems is in
heel Nederland en ook overal in Zeeland voorkomt.
Kenmerkend voor deze soort in Zeeland is, dat hij
erg weinig voorkomt als laanboom, maar juist heel
vaak wordt toegepast als windsingel of als hak
hout. In het polderlandschap van onze provincie
moet je echt heel goed zoeken om fraai uitgegroei
de exemplaren te vinden. De enige plaats waar wel
redelijk veel laanbomen van zwarte els te vinden
zijn, is in de binnenduinrand van Schouwen-
Duiveland en in minder mate op Walcheren.
Van nature is de zwarte els een liefhebber van
zoete moerassen en vochtige zandgronden. Hij
kiemt heel gemakkelijk en kiemplanten staan soms
als haren op een hond na de aanleg van een drink
put of zoete sloot.
Elzen vormen na de hazelaar de eerste bloeiende
soort in het voorjaar. De els vormt de bekende
mannelijke en vrouwelijke katjes en een vrucht
dracht met de bekende elzenproppen. Een ander
typisch kenmerk van de els zijn de wortelknolletjes
die in staat zijn om stikstof te binden. En mede
daardoor in staat is om enige tijd met zijn "voeten"
in het water te staan.
De inheemse zwarte els geeft een rijk scala aan
organismen. Eén van de bekendste is het elzen
haantje. Het zijn vooral de larven van deze soort
die zich aan het blad te goed doen. Net als andere
inheemse bomen, heeft ook de els zijn typische
gallen, veroorzaakt door galmijten.
De zwarte els is als hakhout vaak toegepast op
de zeer vochtige zandgronden van
Zeeland. Je kunt hierbij denken aan
de fraaie elzenmeten op de Kop
van Schouwen, het elzenhakhout
rondom Koewacht-Clinge en het
gebied ten zuiden van Aardenburg.
Elders in Zeeland kwamen we elzen
hakhout tegen langs zoete sloten op
meer zanderige grond zoals rondom
Kloosterzande. De els vormt bij het
hakhout typische brede stoven, die er
anders uitzien als hakhout van wilg en
es. Om goed te kunnen uitlopen heeft
de els wel veel licht nodig. Dus als je
hem knot of snoeit is het raadzaam
om alle takken op dezelfde hoogte af
te zagen. Het laten staan van enkele
takken (overstaanders) is dan ook af te
raden, omdat de jonge scheuten dan
vaak te weinig licht krijgen en afster
ven.
De oude percelen met elzenhakhout in
Zeeland hebben vaak een zeer fraaie
ondergroei met speciale zeggesoorten,
varens en diverse klimplanten zoals
kamperfoelie en hop.
Op de veengronden in Nederland vin
den we ook vaak knotelzen. In Zeeland
ben ik die nog niet veel tegengeko
men, hoogstens enkele tot knotbomen
omgevormde elzenwindschermen rond
een (voormalige) boomgaard.
